Abstract:
آغاثاذیمون و هرمس، در متون کهن یونانی و مصری به داشتن علوم رمزی از قبیل کیمیاء و حکمت شناخته میشوند و نیز آن دو را سرچشمه همه دانشها و حتی صنایع به شمار میآورند که علوم از منبع الهی و قلمرو فوق طبیعت، برای آنها حاصل شده است. نزد صابئین و سپس در جهان شناسی حکمای مسلمان این تفکر نمود بیشتری پیدا کرده و بیشتر رنگ دینی به خود گرفته است. چنانکه هرمس با ادریس (ع) و آغاثاذیمون با شیث (ع) تطبیق داده میشود. در این چارچوب فکری، برای فراگیری علوم و حکمت نیاز به وجود استاد و راهنما است که گاهی این استاد، معنوی است. به این معنا که ورای قلمرو زمان و مکان، به هدایت طالبان و مشتاقان میپردازد. در منظر سهروردی و حکمای پس از او چنین نقشی، با جایگاه رب النوع و نیز طباع تام، قابل تطبیق است. سهروردی و سایر حکمای سلامی معتقدند که فلسفه منشأ الهی داد و بواسطه کسانی مانند هرمس به دست بشر رسیده است. بنابراین هرمس «ابوالحکماء» است.
Machine summary:
غیر از روایت مانتو، گزارش دیگری وجود دارد که در آن چیزی درباره طوفان گفته نشده و مدعی است که وصایای هرمس اول، هرگز بهصورت مکتوب نبوده است، بلکه در مکانی مربوط به دنیای نادیدنی [جایی مانند عالم مثال] مخفیشده بود و تحولی که باعث آشکار شدن این گنجینهها شد، مربوط به تحول زمان است (Mead, 1906: 1/105-106, 3/151-152).
هرمس نیز در متون اسلامی با لقب «سه بار بزرگ» یا «مثلث» و یا حتی همان تعبیر یونانی آن (طريسميجيسطيس) (Τρισμέγιστος) به همان معنا و لفظ نقلشده است و این لقب که نویسندگانی مانند ابن زولاق (متوفی 387ق) (1420: 17) و ابن عبری (متوفی 685ق) (1403: 11) و دیگران به آن اشاره دارند، نماد سه نوع «نعمت» (نعمتِ نبوت، حکمت و ملک)، سه نوع «تعلیم»، و توصیفکننده خداوند به سه صفتِ «وجود»، «حکمت» و «حیات» دانسته شده است.
درباره پیامبر بودن آغاثاذیمون و هرمس دیدگاههای متفاوتی وجود دارد: مقدسی آن دو را از پیامبران مورد اعتقاد حرّانیان معرفی کرده است (مقدسی، 1899: 2/143؛ 3/7) 457 و بیرونی نیز معتقد است که حرانیان که از بقایای صابئین قدیم بودهاند، به دلیل نداشتن پایه و اساس دینی، از فلاسفه برای خود پیامبرانی ساخته و به آنها وحی و الهام نسبت دادهاند که أغاذیمون و هرمس از آن پیامبران است (بیرونی، 1923: 318).
اما در منابع دیگر و بهویژه منابعی که از تطبیق آغاثاذیمون و هرمس با شیث و ادریس سخن گفته میشود، چنین دیدگاه منفی نسبت به صابئین و پیامبران مورد اعتقاد آنها وجود ندارد.