Abstract:
معرفت ما به خداوند متعال، ریشه در عوالم قبل از این دنیا دارد و آیات و روایات از معرفتی شهودی صحبت میکنند که ما در عالم ذر نسبت به خدا پیدا کردیم. چنین معرفتی در ما تثبیت شده است و با آن معرفت تثبیتشده، پا به دنیا گذاشتیم، اما نکتۀ مهم در ارتباط با معرفت توحیدی عالم ذر، فراموشی چنین حادثهای از سوی انسانها است. این معرفت فطری در حالت اضطرار، هنگام شداید و مواجهه با مرگ، ظهور مییابد. این معرفت همچنین در حالت اختیار به تذکر فرستادگان الهی، میتواند شکوفا شود، آن اتفاق و شهود الهی به یادمان آید و حقیقت معرفت توحیدی در ما ایجاد شود. برای تبیین چگونگی ظهور معرفت توحیدی عالم ذر ابتدا بهعنوان مقدمات تحقیق، مسائلی چون معرفت فطری عالم ذر در قرآن و روایات، تثبیت معرفت توحیدی در عالم ذر، فراموشی حادثۀ عالم ذر و ضرورت معرفت عالم ذر، بررسیشده سپس چگونگی شکوفایی معرفت توحیدی در عالم ذر در دو حالت اضطرار و اختیار، با توجه به آیات و روایات تبیین شده است.
Machine summary:
"الف) یادآوری معرفت فراموششده در حالت اضطرار بر اساس آیات و روایات یکی از شرایطی که انسان از غفلت و فراموشی معرفت عالم ذر بیرون میآید، به خدای معروف فطری خود روی آورده و او را در قلبش مییابد، شرایطی است که انسان در گرفتاری مهلکی واقع شده و مرگ را مقابل خود ببیند و دستش از همۀ اسباب ظاهری کوتاه باشد که چنین شرایطی معمولا هنگام غرق شدن انسانی پیش میآید، بنابراین آیات قرآن همین موقعیت را برای یادآوری بالاجبار فطرت فراموششده ترسیم میکند.
» بنابراین تمام آیاتی که قرآن کریم و پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) را ذکر، مذکر، ذکری و مانند آن مینامند، با توجه به آنچه در حقیقت واقع شده است، بر این موضوع دلالت دارند که خداوند متعال بهوسیلۀ آیات قرآن کریم و دعوت پیامبر گرامی اسلام (ص)، بندگان خویش را از فراموشی بیرون آورده و آنها را به معرفت فطریشان نسبت به خدا متوجه میکند.
شیخ مفید با توجه به روایت، تبیین خود را از عالم ذر در دو نکته خلاصه میکند: اول اینکه حدیث ذر خبر دادن خداوند متعال به آدم است در آنچه در اولادش واقع میشود و آنها را به ذراتی تشبیه کرد که از پشت او بیرون آورده بود و آنها را علامت کثرت فرزندان آدم علیهالسلام قرارداد؛ دوم اینکه احتمال میدهد آنچه از پشت آدم علیهالسلام خارج شده است، مادۀ اصلی بدنهای نسل او بوده و این ذرات روحی نداشتند (همان)."