Abstract:
سرگذشت پیامبران از منابع مهم تلمیح در متون ادب فارسی به شمار میرود که شاعران از آن در جهت خلق مضامین و تصاویر شاعرانه بهره بردهاند. یکی از پیامبرانی که شاعران زبان فارسی از دیرباز در اشعار خود به شخصیت و جنبههای مختلف زندگانی ایشان توجه داشتهاند، حضرت عیسی (ع) است. شاعران کلاسیک فارسی در تلمیح به زندگانی عیسی (ع) غالباً به منابع اسلامی به ویژه قرآن کریم نظر داشتهاند ولی شاعران معاصر به ویژه شاعران نوپرداز در کنار روایات اسلامی، به روایات اناجیل نیز اشاره کردهاند. برخی از این تلمیحات را میتوان از تلمیحات نادر در شعر فارسی محسوب کرد که فهم و درک آنها اغلب نیازمند مراجعه به کتاب مقدس است. یکی از این تلمیحات نادر اشاره به شبانی عیسی (ع) و گوسفند (برّه) گمشده عیسی (ع) است که در آثار شاعرانی چون فروغ فرخزاد، مهدی اخوان ثالث، علی موسوی گرمارودی و نویسندگانی چون هوشنگ گلشیری نمود یافتهاست. در این مقاله ابتدا به تبیین این موضوع در انجیل و الهیات شبانی در آیین مسیحیت میپردازیم و سپس به بررسی مضمون شبان- رمگی در ادبیات کلاسیک فارسی و تلمیح به شبانی عیسی (ع) و برّه گمشده عیسی (ع) در ادبیات معاصر فارسی خواهیم پرداخت.
Machine summary:
محمدحسین محمدی نیز در کتاب فرهنگ تلمیحات شعر معاصر تلمیحات شعر شاعران برجستۀ معاصر یعنی نیما یوشیج ، اخوان ثالث ، سپهری، شاملو، فرخزاد و شفیعی کدکنی را بررسی کرده است ؛ ولی در هیچ کدام از این آثار به شبانی عیسی (ع ) و رابطۀ عیسی با گوسفند (یا بره ) اشاره نشده است .
تلمیح به شبانی عیسی (ع ) و برۀ گمشدۀ عیسی (ع ) جزو تلمیحات جدیدی است که تحت تأثیر انجیل و ترجمه های اشعار اروپایی، از فرهنگ مسیحی غرب وارد ادبیات معاصر فارسی شده است .
شبانی عیسی در مسیحیت در اناجیل و آموزه های مسیحی با دو گونه تصویر اصلی از رابطۀ عیسی (ع ) و گوسفند یا بره مواجهیم : در یکی از این تصاویر، عیسی مسیح «برۀ خدا»١ دانسته شده که به عنوان کفارۀ گناه انسان ها قربانی شده است .
به نظر میرسد نخستین بار فروغ فرخزاد از ترکیب «بره های گمشدۀ عیسی» استفاده کرده است و دیگر شاعران و نویسندگان معاصر فارسی در این باره به شعر فروغ نظر داشته اند.
پس از او کسانی همچون اخوان ثالث ، موسوی گرمارودی و هوشنگ گلشیری نیز از همین تعبیر استفاده کرده اند که به نظر میرسد از طریق شعر فروغ با این تمثیل انجیل آشنا شده اند؛ زیرا در این کتاب مقدس تمثیل مذکور با عنوان «عیسی و گوسفند گمشده » آمده است ؛ ولی شاعران و نویسندگان معاصر به تبعیت از فروغ فرخزاد، تعبیر «عیسی و برۀ گمشده » را به کار برده اند.