Abstract:
هدف این پژوهش، شناسایی منبع اصلی خودنظمدهی، بهعنوان توانش تنظیم پاسخهای خود در جهت تعقیب اهداف و برآورده ساختن معیارها و استخراج مولفه های آن، در منابع اسلامی بوده است. بررسی در آثار اندیشمندان اسلامی نشان میدهد که پایگاه «عقل»، منبع معرفتی انگیزشی اجرایی نفس است که تنظیم کنشهای مختلف روانی انسان را بر عهده دارد. محقق با استفاده از روشهای تحلیل محتوا و معناشناسی زبانی، به تحلیل گزارههای دینی در خصوص عقل پرداخت. حاصل این بررسی، تایید فرضیه اصلی تحقیق، و استخراج ۲۱ مولفه بود که در چهار ساحت شناختی (به انضمام مولفه های نگرشی)، انگیزشی، عاطفی، و اجرایی سازمان داده شد. این مولفه ها، در اختیار ده کارشناس حوزوی قرار گرفت و روایی محتوای آنها، با استفاده از ضریب نسبی روایی محتوا (CVR) و شاخص روایی محتوا (CVI) بررسی شد. تمامی مولفه ها، به استثنای یکی از مولفه های نگرشی (انکسار نفس) از روایی محتوا برخوردار بودند. برایناساس، کنشهای خودتاملی، خودانگیزشی، و خودتغییری که از عناصر اصلی الگوهای خودنظم دهی بهشمار میروند، در ادبیات اسلامی بر اساس کارکردهای عقل قابل توجیه و تبیین میباشند.
The purpose of this study was to identify the main source of self-regulation as beingable to tailor its responses to pursue goals,meet criteria,and extract its componentsfrom Islamic sources. The study of the works of Islamic scholars showed that the baseof reason is the epistemic-motivational-executive source of the self that regulates thevarious psychological actions of man. Using content analysis,linguistic semantics,the researcher analyzed religious statements about reason. The result of this studyconfirmed the main hypothesis of the research,and extracted 21 components that wereorganized in four areas of cognitive,motivational,emotional,and executive. Thesecomponents were provided to 10 Howzeh experts,their content validity wasassessed using Relative Content Validity Ratio (CVR),Content Validity Index(CVI). All components had content validity with the exception of one attitudecomponent (self-refraction). Accordingly,self-reflection,self-motivation,and selfchange,which are the main elements of self-regulation models,can be justified andexplained in Islamic literature based on the functions of reason.
Machine summary:
net دریافت: 01/04/1396 ـ پذیرش: 23/08/1396 چکیده هدف این پژوهش، شناسایی منبع اصلی خودنظمدهی، بهعنوان توانش تنظیم پاسخهای خود در جهت تعقیب اهداف و برآورده ساختن معیارها و استخراج مؤلفههای آن، در منابع اسلامی بوده است.
با توجه به اهمیت و جایگاه خودنظمدهی، نظریهها و مدلهای مطرح خودنظمدهی در روانشناسی، نگاه خاص و احیاناً متفاوت منابع دینی، به ساختها و فرایندهای روانی، محقق درصدد است تا با مراجعه به متون دینی (آیات قران و روایات اهلبیت() منبع اصلی و عام تنظیم رفتار، کارکردها، و مؤلفههای خاص آن را شناسایی کند.
بررسی پیشینه پژوهشهای اسلامی، در بیان برخی از حکمای اسلامی (صدرالمتألهین، 1383، ج 3، ص 427-418)، مفسران (طباطبائی، 1393، ج 2، ص 237)، محدثان (مجلسی، 1403ق، ج 1، ص 99-101؛ حرعاملی، 1409ق، ج 15، ص 208)، و برخی از حدیثپژوهان (احمدی، 1388؛ برنجکار، 1388؛ مهدیزاده، 1382 و 1389؛ پسندیده، 1388؛ رفیعیهنر، 1395)، این فرض را تقویت میکند که منبع محوری که با کارکردهای معرفتی، انگیزشی، و اجرایی خود، فرایند خودنظمدهی را هدایت میکند، «عقل» است.
خوف یکی از مؤلفههای عاطفی اساسی در حرکت انسان در مسیر هدف در منابع اسلامی، «خوف» نامیده شده است.
در پایان تذکر این نکته لازم است که برای فهم ساختار و فرایند خودنظمدهی در منابع اسلامی، علاوه بر مفهوم عقل، کار بر روی مفاهیم مرتبط از قبیل صبر و تقوا، و فرایندهای تنظیم خود که به انحاء مختلف در منابع اسلامی مورد اشاره قرار گرفته است، ضروری است.
In: Handbook of Self-Regulation, Vohs, Kathleen D, & Baumeister, Roy F, New York & London, Guilford Press.