Abstract:
دین مقدس اسلام برای ایجاد یک جامعه سالم که در آن حقوق افراد محترم شمرده شود، برنامههای تربیتی ویژهای را ترتیب داده تا افراد جامعه در امنیت و آسایش زندگی کنند و زمینه برای رشد و شکوفایی مردم فراهم گردد. این برنامهها گاهی بهصورت تشویقی و صرفا تربیتی است و گاهی بهصورت مجازاتهایی است که درباره فتنهگران و اخلالگران و مفسدان و کسانی که در جامعهایجاد ناامنی میکنند، اعمال میشود. یکی از این مجازاتها، حدّ و مجازاتی است که برای راهزنان و اخلالگران در امنیت عمومی در نظر گرفته شده و از آنها بهعنوان محاربان با خدا و پیامبر و مفسدان در زمین یاد میشود. تقارن دو عنوان «محاربه» و «افساد فیالارض» در آیه 33 سوره مائده موجب اختلاف در برداشت فقها و حقوقدانان شده است. جمع زیادی از آنان «افساد فیالارض» را به معنای محاربه اصطلاحی در فقه میدانند و در مقابل، عدهای دو عنوان مذکور را در دو مفهوم جدای از یکدیگر دانستهاند. پژوهش حاضر، ضمن مغایر دانستن دو عنوان مذکور، وجود هر دو را برای ثبوت مجازاتهای چهارگانه ضروری دانسته و محاربه مذکور در آیه را وسیعتر از مفهوم اصطلاحی میداند.
Machine summary:
بکار رفتن دو عنوان «محاربه» و «افساد فیالارض» در کنار هم در آیه 33 سوره مبارکه مائده، باعث به وجود آمدن این مناقشه شده که، آیا افساد فیالارض همان محاربه به مفهوم اصطلاحی آن میباشد؟ بنابراین ضرورت دارد تا بررسی شود که آیا دو اصطلاح «افساد فیالارض» و «محاربه» دارای مفهوم و مصداق واحدند، یا اینکه هرکدام دارای مفهوم جداگانهای است؟ در صورت پذیرفتن نظریه اخیر، این بحث نیز قابلطرح است که کدامیک از این دو نوع، موضوع عقوبات در آیه شریفه است؟ هر دو آنها بهصورت مجموعی، یعنی محاربی که قصد افساد فیالارض دارد، یا تحقق یکی از آنان (افساد فیالارض) کفایت میکند؟ افزون بر این، آیا محاربه در این آیه همان محاربه به مفهوم اصطلاحی (تجرید السلاح) میباشد یا دارای مفهوم وسیعتر از آن است؟ تبیین آیه 33 سوره مائده إِنَّما جَزاءُ الَّذينَ يُحارِبُونَ اللَّهَ وَ رَسُولَهُ وَ يَسْعَوْنَ فِي الْأَرْضِ فَساداً أَنْ يُقَتَّلُوا أَوْ يُصَلَّبُوا أَوْ تُقَطَّعَ أَيْديهِمْ وَ أَرْجُلُهُمْ مِنْ خِلافٍ أَوْ يُنْفَوْا مِنَ الْأَرْضِ ذلِكَ لَهُمْ خِزْيٌ فِي الدُّنْيا وَ لَهُمْ فِي الْآخِرَةِ عَذابٌ عَظيمٌ * إِلاَّ الَّذينَ تابُوا مِنْ قَبْلِ أَنْ تَقْدِرُوا عَلَيْهِمْ فَاعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَحيمٌ (مائده/ 33-34)؛ همانا جزای کسانی که با خدا و پیامبر میجنگند و در زمین به فساد کردن میکوشند، این است که کشته شوند یا بر دار آویخته شوند یا دستها و پاهایشان در جهت خلاف یکدیگر بریده شود یا از آن سرزمین تبعید شوند.