Abstract:
اصل برائت بهعنوان یکی از شاخصترین اصول حقوق کیفری، مورد تاکید اسلام و اسناد بینالمللی و قوانین داخلی بسیاری از کشورها ازجمله جمهوری اسلامی ایران هست. لکن بنا بر مصالحی، استثنائاتی بر این اصل واردشده است. عدول از اصل برائت که تحت عنوان "اماره مجرمت" شناخته میشود، در اسناد بینالمللی در خصوص برخی جنایات جنگی و جرائم سازمانیافته و قاچاق مواد مخدر و پولشویی پذیرفتهشده است. در قانون مجازات اسلامی و قوانین متفرقه دیگر مواردی ازجمله: لوث در جنایت، مسئولیت ناشی از فراخواندن شبانه و مشکوک دیگری از محل اقامتش، ضمان عاقله، عضویت در دسته یا جمعیتی که هدف آن بر هم زدن امنیت کشور است وجود دارد که در آنها برخلاف اصل برائت، متهم باید جهت اثبات بیگناهی خود اقامه دلیل نماید. لکن باید توجه داشت که جهت رعایت عدالت و انصاف، معکوس نمودن بار اثبات دلیل باید بهعنوان امری استثنایی به موارد مصرح در قانون محدود گردد و امکان اثبات خلاف آن نیز وجود داشته باشد.
Machine summary:
در قانون مجازات اسلامی و قوانین متفرقه دیگر مواردی ازجمله : لوث در جنایت ، مسئولیت ناشی از فراخواندن شبانه و مشکوک دیگری از محل اقامتش ، عضویت در دسته یا جمعیتی که هدف آن بر هم زدن امنیت کشور است وجود دارد که در آنها برخلاف اصل برائت ، متهم باید جهت اثبات بی گناهی خود اقامه دلیل نماید.
به عبارت دیگر همان گونه که عدالت حقوقی اقتضاء می کند در صورت عدم وجود دلیل ، برائت و بی گناهی متهم مورد حکم قرار گیرد؛ در موارد خاصی نیز که وجود قراینی ، ظن ارتکاب جرم توسط متهم را تقویت می کند، اقتضای عدالت حقوقی و مصالح و منافع عمومی ، تقدم اماره مجرمیت بر اصل برائت است .
» بنابراین به سبب اهمیت قاعده تقدم اماره مجرمیت بر اصل برائت و تـأثیر آن بـر کـاهش درآمدهای مشکوک ، انجمن بین المللی حقوق جزا در قطعنامـه شـانزدهمین کنگـره بـین المللـی حقوق جزا، پیرامون «سیستم کیفری در مقابل چالش جرم سازمان یافته » نیـز پیشـنهاد داده اسـت که اگر دادگاه توانست اثبات کند که موسسه ای مرتکب عملیات مجرمانه گردیده ، می تواند اموال مربوط به فعالیت های آن موسسه را مصادره نماید.
لذا در مسئله موردبحث متهم باید برای اثبات بی گناهی خـود و در جهـت اثبـات خـلاف فرض قانونی ، مبادرت به اقامه دلیل نماید ازجمله این که دلیل بیاورد که دعوت شده زنـده اسـت یا در صورت فوت ، دیگری او را کشته یا به مرگ طبیعی یا علل قهری درگذشته است مشـاهده می شود حکم این ماده ، مخالف اصل برائت و از یکی دیگر از مصادیق تقدم اماره مجرمیـت بـر اصل برائت هست .