Abstract:
براساس ادبیات اخیر نظری و تجربی تجارت بینالملل، ساختار بازار از مهمترین عوامل تعیینکنندۀ
مزیتهای رقابتی است. در این چهارچوب و با توجه به اهمیت رقابتپذیری بینالمللی در توسعة تجارت خارجی، مقالة حاضر عوامل تعیینکنندة مزیت رقابتی صنایع کارخانهای ایران را بررسی کرده است. برای این منظور، آخرین ریزدادههای تجارت خارجی و ویژگیهای خاص صنعتی صنایع کارخانهای ایران طی دورة زمانی 1381- 1389 در سطح تجمیع 4 رقمی طبقهبندی ISIC پالایش و پردازش شده است. برای اندازهگیری مزیت رقابتی از روش سهم پایدار بازار استفاده شده است و سپس در چهارچوب ادبیات نظری و تجربی مزیت رقابتی عوامل تعیینکنندة مزیت رقابتی شناسایی و برآورد شده است. نتایج برآورد روش دادههای تابلویی نشان میدهد که متغیرهای صرفههای ناشی از مقیاس تمایز محصول و نقش دولت دارای اثر مثبت و معنادار در مزیت رقابتی صنایع ایراناند. براساس این نتایج، بهنظر میرسد بهرهگیری از مولفههای ساختار بازار رقابت انحصاری بهویژه تمایز محصول و صرفههای ناشی از مقیاس بههمراه حمایتهای منطقی دولت و تاکید بر مزیت رقابتی بهجای صرفا مزیت نسبی بتواند در بهبود مزیت رقابتی صنایع کارخانهای ایران موثر باشد. در این چهارچوب پیشنهاد میشود در توسعة تجارت خارجی به تجارت درون صنعت توجه بیشتری شود.
According to the latest theoretical and empirical literature of international trade, the market structure is among the most important industry-specific determinants of competitive advantages. The present paper examines the competitive advantage determinants of Iranian manufacturing industries using a panel data of industries at the 4-digit aggregation level for the period 2002-2010. We employ the constant market share (CMS) method to measure the competitive advantage and use the conventional variables to estimate the determinants of the competitive advantage. The results indicate that factors including the economies of scale, product differentiation, and government policy have positive and significant effects on the competitive advantage of Iranian manufacturing industries. Based on these results, it seems that monopolistic competition structure based on product differentiation and economies of scale as well as proper government protections, and emphasis on the competitive advantage instead of merely comparative advantage may improve the competitive advantage of Iranian manufacturing industries. In this framework, we suggest that more attention should be paid to intra industry trade in developing foreign trade.
Machine summary:
براساس این نتـایج ، به نظر می رسد بهره گیری از مؤلفه های ساختار بازار رقابت انحصـاری بـه ویـژه تمـایز محصول و صرفه های ناشی از مقیاس به هم راه حمایت های منطقی دولت و تأکیـد بـر مزیت رقابتی به جـای صـرفاً مزیـت نسـبی بتوانـد در بهبـود مزیـت رقـابتی صـنایع کارخانه ای ایران مؤثر باشد.
الگوی استفاده شده در تحقیق حاضر عبارت است از: CA CR DI MES HC TP TFP U kt 0 1 kt 2 kt 3 kt 4 kt 5 kt 6 kt kt که در آن ، CA شاخص مزیت رقابتی (شاخص سهم پایدار بازار) برای صـنعت k در kt زمان t،CRkt میزان تمرکز صنعت k در زمان t،DIkt شاخص تنوع صـادراتی صـنعت k در زمان t،MESkt صرفه هـای ناشـی از مقیـاس صـنعت k در زمـان t،HCkt سـرمایة انسانی صنعت k در زمان t،TPkt سهم بنگاه های دولتی در صـنعت k در زمـان t، و TFPkt بهره وری کل عوامل تولید صنعت k در زمان t است .
٦. نتیجه گیری و توصیه های سیاستی هدف اصلی پژوهش حاضر تعیین عوامل مؤثر در مزیت رقابتی صنایع کارخانه ای ایران در سطح تجمیع چهار رقم نظام طبقه بندی ISIC با استفاده از روش داده های تابلویی طی دورة زمانی ١٣٨١-١٣٨٩ است .
باتوجه به این که شرط بقا در بازارهای رقابتی داشتن مزیـت رقـابتی اسـت و ازآن جاکـه براساس نتایج مطالعة حاضر تمایز محصول ، صرفه های ناشی از مقیاس ، و حمایت دولت از عوامل مؤثر در مزیت رقابتی صنایع کارخانه ای ایران محسوب می شوند، پیش نهاد می شـود در برنامـه ریـزی هـای بخـش صـنعت بـه ایـن عوامـل توجـه جـدی شـود.