Abstract:
یکی از اهداف دولت در هر جامعهای تخصیص بهینه منابع است، که قیمتها و نوع بازارها، نقش اساسی در آن دارند. ناکارایی در نحوه تخصیص منابع، که عمدتا به مشکلات سیستم قیمتگذاری بر میگردد، منجر به اتلاف منابع میشود. فرآوردههای نفتی از جمله بنزین از این قاعده مستثنی نیستند، قیمت پایین این منابع و یارانههای پنهان آن، علاوه بر انحراف مصرف و اتلاف منابع، سبب گسترش قاچاق نیز میشود. که در ایران به دلیل وجود شکاف قیمتی بین بنزین داخل کشور و کشورهای همسایه، انگیزهی قاچاق دوچندان است. لذا مطالعه حاضر در راستای اصلاح قیمت بنزین، بهینهسازی مصرف آن و نحوه تخصیص یارانه آن در کشور انجام گردید. محاسبات انجام شده در این تحقیق نشان میدهد طی سالهای 1396-1390 مبلغ 179،370 میلیارد تومان بوده است.
در انتها با توجه به شرایط اقتصادی- اجتماعی ایران، تجربیات موجود در خصوص تغییرات قیمت انرژی و قانون هدفمندی یارانهها در ایران و تجربیات حاصل از اصلاح قیمتی و پرداخت یارانه در 12 کشور جهان، تعداد پنج سناریو قیمتگذاری بنزین و روشهایی جهت توزیع درآمدهای حاصله بین اقشار جامعه در بازه زمانی 1403-1399 طرح و پیشنهاد گردید.
نتایج نشان میدهد که اولا، اصلاح قیمتی باید در راستای کاهش یارانه پنهان و در قالب افزایش تدریجی قیمتها باشد؛ ثانیا، یارانههای حاصله به گونهای پرداخت گردند که کمترین کاهش قدرت خرید خانوار به دنبال داشته باشند؛ ثالثا، اصلاح قیمت بنزین مستلزم ایجاد پیشزمینههایی است که لازم است بصورت جداگانه و جدی به آن پرداخته شود.
Machine summary:
نتايج نشان ميدهد که اولا، اصـلاح قيمتـي بايد در راستاي کاهش يارانه پنهان و در قالب افزايش تدريجي قيمت ها باشد؛ ثانيا، يارانـه هـاي حاصـله بـه گونه اي پرداخت شوند که کمترين کاهش قدرت خريد خانوار را به دنبال داشته باشند؛ ثالثا، اصلاح قيمت بنزين مستلزم ايجاد پيش زمينه هايي است که لازم است به صورت جداگانه و جدي به آن پرداخته شود.
از مهم ترين اهداف دولت ها، به ويژه در کشورهاي درحال توسعه ، جلوگيري از گسترش فقـر و بحران هاي اجتماعي و تلاش براي برقراري عدالت ، حتي به بهاي از دست رفتن بخشـي از کـارايي اقتصادي است ؛ اما بايد توجه داشت که صرف پرداخت يارانه ، ضمانت دستيابي بـه رفـاه اجتمـاعي بالاتر نيست و فقط هنگامي ميتوان نسبت به اثربخشي يارانه ها در اقتصاد اطمينان يافت که اين ابزار حمايتي به طور هدفمند استفاده شوند.
مقادير بنزين معمولي عرضه شده و يارانه پنهان پرداختي دولت سال مقادير بنزين قيمت نرخ دلار قيمت هر ليتر بنزين سهم پرداختي دولت مقدار يارانه پنهان عرضه شده (تومان ) آزاد فوب خليج فارس به ازاي هر ليتر پرداختي دولت (هزار ليتر در سال ) (تومان ) (تومان ) (تومان ) (ميليارد تومان ) (رجوع شود به تصویر صفحه) (رجوع شود به تصویر صفحه) مأخذ: شرکت ملي پخش فرآورده هاي نفتي ايران جدول فوق نشان ميدهد: طـي سـال هـاي ١٣٩٠ تـا ١٣٩٦، در اقتصـاد ايـران ١٦٢،١٣٢ ميليـارد تومـان يارانـه پنهـان بنـزين پرداخت شده است ؛ در ١٣٩١ هم زمان با اعمال تحريم هاي اقتصادي چندجانبه و ايجاد شوک ارزي و دو برابر شـدن نرخ ارز، مبلغ يارانه پنهان دولت به بنزين معمولي به صورت چشـمگيري افـزايش يافتـه اسـت و نسبت به سال ١٣٩٠، حدودا ٣.