Abstract:
باور به ظهور و قیام منجی، در آیینهای باستانی ایران و دین اسلام بهصورتهای گوناگون ثبت شده است. در این زمینه بررسی برخی مولفهها نظیر فراگیری صلح و آرامش در عالم پس از ظهور منجی از موضوعات مورد اتفاق تمامی ادیان و در مقابل وقوع نبردهای میان خیر و شر و برخی موضوعات دیگر از موارد مورد اختلاف این ادیان است. حال با تکیه بر این موضوع در وهله نخست بررسی شباهتها و تفاوتهای منجیباوری در آیینهای باستانی و دین اسلام و در مرحله بعد بررسی و اثبات وجود منجیگرایی از ابتدای ظهور دینباوری بشر و نشان دادن عناصر متعالی باور به مهدویت در دین اسلام، از اهداف پژوهش حاضر هستند. برهمیناساس، مقاله در تلاش بوده تا با تکیه بر روش تحلیلی تطبیقی و با بهرهگیری از منابع کتابخانهای به بررسی و مقابله منجیگرایی در آیینهای اسلامی و ادیان باستانی بپردازد. مطالعه منابع بهدستآمده نشان میدهد که اصل باور به یک نجاتدهنده، در هر دورهای شکل خاصی به خود گرفته و همواره افراد در مقابل ناعدالتیها و وقایع ناگوار زمانه منجی و نجاتدهندهای را جستوجو کردهاند.
Machine summary:
اگرچه باور اساسي و مستحکم آن را بايد در ادياني نظير زردشتي جستوجو کرد؛ اما با توجه به اسناد و مدارک باقيمانده، ميتوان اين اعتقاد اميدبخش را به آيينهاي نخستين و غيرابراهيمي، همچون ميترائيسم، مانويت و مزدکيه نيز نسبت داد؛ با اين حال، اين باور به شکلهاي متعددي در اين آيينها بروز پيدا کرده است؛ براي مثال فراگيري صلح و آرامش در عالم در زمان پس از ظهور منجي، از موضوعاتي است که در تمامي اين آيينها بدان اشاره شده است.
در پژوهشهاي داخلي، موضوع منجيگرايي در اين آيينها بهصورت مختصر و بعضاً تکبعدي و با اشاره به تنها يک منجي، مورد بررسي قرار گرفته و تمامي مطالب در اين زمينه را پوشش نميدهد؛ چنانچه اين مسئله، در نوشتههاي محققين خارجي نيز ديده ميشود و در اين آثار، بيشتر به مقابلۀ اين باورها با ديدگاههاي انجيلي پرداخته شده و اصل توصيف منجي و فضاي پيش و پس از ظهور او مورد غفلت قرار گرفته است.
در پژوهش پيشرو، پس از تبيين بحث چگونگي باور به منجي در هريک از آيينهاي مذکور، ويژگيهاي فردي و جهان پيش و پس از ظهور منجي، مورد وصف قرار گرفته و در انتها نيز تمامي اين موارد به تفصيل در خصوص دين اسلام بيان گرديده است.