Abstract:
زمینه و هدف: هدف این مقاله بررسی سیر تبدیل زبان عبارت به اشارت و کارکرد صورخیال در یکی از آیات قرآنی است که قرنها مجلای بحث و تفسیر و تاویل عارفان و صوفیان بوده است. آیۀ 54 سورۀ مائده آیه ای متضمن معنای بشارت به دوستان خداست. برای بررسی سیر تحول و دگرگونی صورخیال در تفسیر این آیه، برخی تفاسیر از قرن چهارم هجری تا قرن هشتم انتخاب شد که عبارتند از: حقایق التفسیر عبدالرحمن سلمی، لطایف الاشارات قشیری، عرایس البیان روزبهان بقلی، کشف الاسرار میبدی، غرایب القرآن اعرج نیشابوری و تفسیر عبدالرزاق کاشانی مشهور به تفسیر ابن عربی.
روش مطالعه: این تفاسیر به روش توصیفی-تحلیلی مورد بررسی قرار گرفتند.
یافته ها: سلمی در حقایق برای بیان تاویلات خود، سخنش را با تشبیه مزین میسازد و در تفسیرخود از شواهد شعری سود میجوید. پس از آن قشیری در لطایف الاشارات در بیان اشارات خود از تشبیه بسیار استفاده میکند. میبدی درکشف الاسرار، ادبیترین تفسیر را از آیۀ محبت ارائه میدهد و کلام اشاری و عرفانی را با کلام هنری و آراسته به صنایع هنری پیوند میزند. عرایس البیان روزبهان چه از نظر زبانی و چه از نظر اشاری در اوج تفاسیر عرفانی قرار دارد. در تفسیر غرایب القرآن در توضیح آیۀ محبت تنها به چند مورد تاویل عرفانی بسنده شده و از نظر زیباشناسی زبانی نکته ای در آن مشهود نیست. آخرین تفسیر در این تحقیق، تاویلات است که در آن به تفسیر اشاری بیش از کاربرد هنری زبان توجه شده و نقطۀ عطف این تفسیر آن است که با دیدگاهی متفاوت به آیۀ محبت پرداخته است و اشاراتی را بیان میکند که تا آن زمان بیسابقه است.
نتیجه گیری: زبان این عرفا در تفاسیر اشاری است. آنها برای بیان تجارب عرفانی خود از مرزهای معمول زبان گذر کردند. هرچه تجربۀ عرفانی آنها غنیتر بوده این غنا در زبانشان نیز مشاهده میشود.
BACKGROUND AND OBJECTIVES: The purpose of this article is to study the process of converting the language of phrase into reference and the function of imagination in one of the Quranic verses which has been a forum for discussion, interpretation and interpretation of mystics and Sufis for centuries. Verse 54 of Surah Ma'idah contains verses that mean the good news to the friends of God. In order to study the evolution and transformation of the imaginary in the interpretation of this verse, some interpretations from the fourth century AH to the eighth century were selected, which are: Tafsir Abdul Razzaq Kashani known as Tafsir Ibn Arabi.
METHODOLOGY: These interpretations were examined descriptively-analytically.
FINDINGS: Salma in the facts to express his interpretations, adorns his speech with similes and uses poetic evidence in his interpretation. After that, Qashiri uses many similes in Latif al-Asharat to express his allusions. Meybodi in Discovering the Mysteries offers the most literary interpretation of the verse of love and connects allusive and mystical words with artistic and adorned words to the artistic industries. Roozbehan is at the peak of mystical interpretations, both linguistically and figuratively. In the interpretation of Gharaib Al-Quran, in explaining the verse of love, only a few mystical interpretations are sufficient and there is no obvious point in it from the point of view of linguistic aesthetics. The last interpretation in this research is the interpretations in which attention is paid to the hint interpretation more than the artistic use of language and the turning point of this interpretation is that it deals with the verse of love with a different point of view and expresses hints that are unprecedented until then.
CONCLUSION: The language of these mystics is in allusions. They crossed the usual boundaries of language to express their mystical experiences. The richer their mystical experience, the richer it becomes in their language.
Machine summary:
براي بررسي سير تحول و دگرگوني صورخيال در تفسير اين آيه ، برخي تفاسير از قرن چهارم هجري تا قرن هشتم انتخاب شد که عبارتند از: حقايق التفسير عبدالرحمن سلمي، لطايف الاشارات قشيري، عرايس البيان روزبهان بقلي، کشف الاسرار ميبدي، غرايب القرآن اعرج نيشابوري و تفسير عبدالرزاق کاشاني مشهور به تفسير ابن عربي.
در اين پژوهش براي بررسي نوع برداشت هريک از عرفا از «محبت » در آيۀ ٥٤ سورة مائده ، تفاسير عرفاني چون «حقايق التفسير»، «لطايف الاشارات »، «کشف الاسرار»، «عرايس البيان » «غرايب القرآن »، «تأويلات عبدالرزاق کاشاني» ـ که در بازة زماني قرن چهار تا هشت تأليف شده اندـ مورد مطالعه قرار گرفت .
پرسشهاي اصلي پژوهش حاضر اين است : ميزان تجربۀ عرفاني مفسران عارف در برداشت و فهم از آيۀ محبت ، چقدر در زبان آنها در تفسير آيه تأثيرگذار بوده است ؟ شباهت و تفاوت تأويلات عرفا در تفسير اين آيه چگونه است ؟ فرضيۀ نخست آن است که اين تفاسير داراي زبان اشارت هستند و ازطريق زبان اشاري است که تجربه هاي عرفاني و روحاني خود را به منصۀ ظهور ميرسانند.
روزبهان از نشانۀ متني ذات ، صفات ، ازل ، مشاهده و وجود بسيار استفاده ميکند و بنمايۀ کلامش اين است که محبت خداوند ازلي بوده و خدا در واقع ذات و صفات خود را دوست داشته است اما بندگان پس از مشاهده او را دوست داشتند.
Tafsir al-Qashiri al-Masmi Balta'if al-Isharat, Commentaries by Abd al-Latif Hassan Abd al-Rahman, Volume I, Beirut: Dar al-Kitab al-Elmiyeh.
Quranic Interpretation and Mystical Language, Translated by Ismail Sa’adat, Tehran: University Publishing Center.