Abstract:
از دورة ایران باستان، آثار بسیاری به زبانهای باستانی ایران، به جای مانده است که برخی از این آثار، منظوم دانسته شدهاند. شعر ایرانی بر اساس سندهای موجود به روزگار زرتشت میرسد و از گاهان، سرودههای دینی زرتشت آغاز میشود. همچنین میتوان به منظومههای دیگری که به زبانهای پهلوی اشکانی و پهلوی ساسانی به جای ماندهاند اشاره کرد، همچون درخت آسوریگ ، یادگار زریران، جاماسپ نامه و نیز سرودنامههای مانی پیامبر به زبان مانوی. سرودههای ایران باستان را میتوان به دو بخش تقسیم کرد، سرودههای دینی و سرودههای غیر دینی. ایرانشناسان، وزن هجایی را ، وزن موجود در اشعار آن دوره معرفی کردهاند و برخی نیز قائل به وزن ضربی بودهاند. اعتقاد بر این است که اشعار یشتها موزون به وزن ضربی بودهاند اما در مقابل اشعار گاهان که سرودههای خود زرتشت است بر وزن هجایی سروده شدهاند. از وجود طبقهای به نام طبقه شاعران در ایران باستان اطلاعی در دست نیست. آنچه که به طورقطع میدانیم، تنها وجود طبقهای به نام گوسانان در روزگار پارتیان وخنیاگران در زمان ساسانیان است که شاعرـ نوازندگانی بودند که در کوچه و بازار اسباب شادی مردم و نیز درباریان را فراهم میکردند. آثار مکتوبی از آنان در دست نیست چرا که آنان ، فقط شاعر- نوازندگانی بودهاند که از شعر و موسیقی توأمان بهره میبردند. در این پژوهش که دادهها از طریق تحقیقات کتابخانهای به دست آمده، به شناخت نخستین شاعران ایران خواهیم پرداخت. از میان آثار منظوم موجود، سرایندة اندک آثاری، به طور یقین بر ما آشکار است مانند گاهان زرتشت یا سرودنامههای مانی. هدف از این پژوهش شناخت و کسب اطلاع از شعر و شاعران ایران پیش از اسلام است ولی شوربختانه در انتساب بسیاری از آثار، تردید وجود دارد و نام سراینده آنها برما ناپیدا است مانند یشتها. از این رو تنها راه پیش رو برای شناختن شاعران این دوره آن است که نام افرادی که آثار منظوم بدانها منسوب است را ذکر کنیم که در این میان، میزان اطمینان ما از این انتسابِ ناگزیر، گاه بسیار زیاد است همچون انتساب گاهان به زرتشت و شاعر دانستن وی و گاه میزان اطمینان ما بسیار اندک است مانند شاعر دانستن داریوش هخامنشی به سبب شعر دانستن بخشی از کتیبه بیستون، چرا که بر ما آشکار نیست که آیا داریوش تنها فرمان نوشتن چنین کتیبهای را داده است یا اینکه وی متن کتیبه را نیز خود فرموده است. در برخی موارد هم اطلاعات ما تنها در حد ذکر نام اثر ادبی است که نویسنده یا سرایندة آن نا معلوم است. شرقشناسان و دانشمندان بسیاری دربارة شعر در ایران باستان به تحقیق و مطالعه پرداختهاند و مقالات و رسالات گوناگونی در این باره نوشتهاند، همچون لازار، بنونیست، هنینگ ، گِلدنر ، بویس، محمد تقی بهار، محسن ابوالقاسمی و ابوالقاسم اسماعیل پور.
There are several literary works in ancient Iranian languages left from Pre-Islamic Iran. Among them there are some poems too. Based on existing document, Iranian poetry goes back to the time of Zarathustra; his religious poems “Gathas” is the example of the first poems. Also other existing poems like; Derakhte Asoorig, Yadegare Zariran, Jamaspnameh, and Mani poems, which were written in Parthian Pahlavi and Sasanid Pahlavi, are worth noting. Poems in ancient Persia can be divided into two categories: the religious ones and those which are not. Iranologists believe that ancient Iranian poetry has syllabic metre, while others think that the poetry in that era has tonic metre. It is believed that, although, Yashts have tonic metre, Gathas has syllabic metre. Till now there is no information that whether there were any class of poet in ancient Iran or not, the only thing that we are sure is that there were some group of people called “Khonyagaran” and “Gosanan” who were the poet-musician that makes the ordinary people and also royal family happy in the streets. Since they only used poetry and music so there is no written information about them. This article tries to introduce the first Iranian poets. Among the poems that have remained, we only know the poets of some of them e.g. “Gathas” and Manichaean hymns. Although the purpose of this article is to introduce Iranian poets before Islam, our information is very limited for instance, the poet of Yashts is not known. Therefore, we could only introduce the supposed poet. Sometimes we could be sure more like “Gathas”, but in other times we are not so like “Biston inscription”, because it is not clear whether Dariush was the poet of “Biston inscription” or only he commended to write it. Hence if we do not know the exact author, only the name of the literary work is mentioned. Several orientalists and scholars are interested in ancient Persia poems among them Henning , Lazard, Utas, Boyce, Benveniste, and Tavadia are noticebale.