Abstract:
گروهی از اندیشمندان ایرانی به پذیرش نظریهی تکامل و تأویل آیات آفرینش بر اساس آن حکم کردهاند. اندیشمندی که چنین راهکاری را برمیگزیند، آشکارا تلاش میکند تا از تفسیر علمی متون مقدس حمایت کند. جستار حاضر به تلقی زیستشناسان ایرانی به دین نپرداخته است. علت آن است که شاید اکثریت ایشان خداباور بودهاند و کسانی که خداباور نبودهاند، احتمالا به دلیل زندگی در جامعهای دینی، ادبیاتی قابلتوجهی طی یک و نیم قرن اخیر تولید نکردهاند که بتواند در این نوشته ارزیابی شود. اما اندیشمندان مسلمان ایرانی دربارهی نظریه تکامل و رابطهی آن با دین نظراتی دادهاند. در میان اندیشمندان ایرانی، شهید مطهری در تبیین چگونگی نظریهی تکامل، همسو با ملاصدرا گام برداشته و آن را تبیین نموده است. از طرفی، این اندیشه نهتنها با آموزههای دینی تعارضی ندارد، بلکه مبیّن چگونگی عظمت، حکمت و مشیت خداوندی است. تنها چیزی که نظریه حرکتی ملاصدرا را با نظریه داروین متمایز میکند بحث نظام وجودی است، ملاصدرا بهنظام طولی و داروین نظام عرضی برای تغییر موجودات قائل است؛ اما سایر پیامدهایی که مخالفین نظریه تکاملی داروین وارد کردهاند ازجمله: نفی خالق، نفی حکمت الهی و غایت، نفی تصادف و ... را نمیپذیرد. لازم به ذکر است این پژوهش با رویکرد مقایسه ای و تحلیلی و با مطالعه کتابخانه ای به این موضوع پرداخته است.
A group of Iranian thinkers have condemned to acceptance the theory of evolution based on the effect of creation verses. A thinker who chooses this solution, Clearly seeks to support the scientific interpretation from sacred texts. The present study does not consider Iranian biologists to be religious. Because the most of them may have been God-believers and who do not believe in God, due to living in religious societies, and don’t produced significant literature over the last century and a half that can be evaluated in this paper. But Iranian Muslim thinkers have commented on its evolution and relationship with religion. Among Iranian thinkers, Shahid Motahhari explained the theory of evolution according to Mulla Sadra. On the other hand, this idea is not only inconsistent with religious teachings, but also explains how greatness, wisdom, and providence of God. The only thing that distinguishes Mulla Sadra's theory of motion from Darwin's theory is the discussion of the existential system. Mulla Sadra believes in a longitudinal system and Darwin in a transversal system to change beings; but it does not accept other consequences that the opponents of Darwin's theory of evolution have brought up, such as: the negation of creativity, the negation of divine wisdom (theosophy) and the end, the negation of chance, and so on. Keywords: Theory of Evolution, substantial Motion, Accident, Mulla Sadra, Shahid Motahhari
Machine summary:
نظريه تکامل ، نظريه خلقت ، حرکت جوهري ، تعارض علم ودين ، ملاصدرا، شهيد مطهري مقدمه و بيان مسئله در اين مقاله در پاسخ به اين پرسش که آيا مي توان رابطه ي ميان پيش فرض هاي فلسفي انديشمندان ايراني و پذيرش يا عدم پذيرش نظريه تکامل يافت يا خير؟ به ويژه آيا انديشمنداني که نگاهي صدرايي داشته اند آمادگي بيشتري براي پذيرش نظريه تکامل داشته اند ياخير؟ شهيد مطهري دراثر ارزشمند خويش «توحيد» طي چند فصل به صورت مبسوط به توضيح و نقد و بررسي نظريه تکامل داروين پرداخته است .
بنابراين وقتي اصل جهش و تغيير ناگهاني نوعي به نوع ديگر و ماهيتي به ماهيتي ديگر ممکن است ، چرا امکان اين که خاک در اثر فعل و انفعالات طبيعي ، مستقيماً به انسان تبديل شده باشد، منتفي باشد؟ ايشان با اشاره به داستان آدم در آثار مذهبي و روايات که بر سرشته شدن طينت آدم در ٤٠ روز دلالت دارند، مي گويند: «چه مي دانيم ؟شايد همه مراحلي را که به طور طبيعي اولين سلول حياتي بايد در طول ميلياردها سال طي کند تا منتهي به حيواني از نوع انسان بشود، سرشت و طينت آدم به اقتضاي شرايط فوق العاده اي که دست قدرت الهي فراهم کرده بوده است ، در مدت چهل روز طي کرده باشد.
ايشان در پاسخ به استدلال کساني که لازمهي خلق جهان توسط خداوند را ثبوت انواع و خلقت دفعي مي دانند و به همين دليل معتقدند لازمه نظريه تکامل ، اين است که طبيعت صرفاً با علل و عوامل طبيعي قابل توجيه باشد، چنين مي گويند: «تدريجي بودن آفرينش منافاتي با وجود خدا ندارد.