Abstract:
شناسایی زیربناهای اساسی نظامات مالی و اقتصادی از گزاره ها و قوانین مربوط به معاملات به عنوان روبناهای قانونی و شرعی اسلام در حوزه اقتصاد اجتناب ناپذیر است. لذا در این مقاله به روش تحلیلی-توصیفی و نیز با استفاده از روش بازگشتی شهید صدر و استخراج و کشف زیربناها از روبناها عدم مشروعیت درآمد ناشی از تحمل ریسک به عنوان موضوع قرارداد مورد مداقّه قرار گرفت. براساس نتایج بررسی های صورت گرفته، بسیاری از دلایل و قواعد مذکور به صورت مستقل قابلیت استفاده در مسائل مستحدثه ای همچون قراردادهای با موضوع انتقال ریسک را ندارند بلکه قواعد مذکور برای عقود و معاملاتی است که مستقلاً مورد امضای شارع مقدس قرار گرفته است و قواعد و مناط مذکور برای چنین قراردادهایی قابل تبیین است و نه موضوعاتی که دلیل مستقلی برای پذیرش آنها وجود ندارد. در این مقاله به طور خاص ریسک مالی پویا مورد بررسی و اثرات عدم مشروعیت درآمد حاصل از پذیرش ریسک منتقل شده به طرف دیگر به عنوان موضوع قرارداد(در قرارداد آتی به عنوان یک مطالعه موردی) مورد بررسی قرار گرفت. به نظر می رسد صرفاً انتقال ریسک با هدف پوشش آن، از لحاظ فقهی و حقوقی صورت مستقلی ندارد و در قالب مبطلات قراردادها از منظر شارع مقدس قابل صورت بندی است. به عنوان مثال در قرارداد آتی، با توجه به بازی مجموع صفر بودن آن، ذیل قراردادهای قماری قرار می گیرد که باطل و درآمد حاصل از آن اکل مال به باطل و غیرشرعی است.
Identification of the basic infrastructures of financial and economic systems from the propositions and laws related to transactions as legal and religious superstructures of Islam in the field of economics, is inevitable. Therefore, in this article, the analytical-descriptive method and also using the return method of Maryr Sadr and extraction and discovery of infrastructure from superstructures, the illegality of income due to risk tolerance were examined as the subject of the contract. Based on the results of studies, many of the reasons and rules mentioned above can not be used independently in emerging issues such as contracts with the subject of risk transfer, but these rules are for contracts and transactions that have been independently signed by the holy shari'a. These terms can be explained for such contracts, not issues for which there is no independent reason to accept them. In this paper, dynamic financial risk was specifically examined and the effects of the illegitimacy of the income from accepting the risk transferred to the other party as the subject of the contract (in the future contract as a case study) were examined. It seems that the mere transfer of risk for the purpose of covering it is not jurisprudentially and legally independent and can be formulated in the form of cancellation of contracts from the perspective of the Holy Shari'a. For example, in a futures contract, due to its zero-sum game, it is placed under gambling contracts, which are void and the income from risk bearing is void and illega
Machine summary:
؛ دسته دوم که تفکیکی بین ریسک همراه با انجام کار یا بقای رابطه مالکیت انجام نداده اند و اساساً با توجه به تحلیل های مربوط به لزوم مشارکت در سود و زیان و تبیین تفاوت اساسی مضاربه و قراردادهای مشارکتی با قرض به این صورت که در قرض اصل مال تضمین میشود لذا نباید بهره و سودی به قرض دهنده تعلق بگیرد، درحالیکه در مضاربه ریسک کاهش اصل سرمایه توسط مالک تحمل میشود، حلیت درآمد ناشی از تحمل ریسک را نتیجه گرفته اند؛ و این حکم نتیجه گرفته شده را تلویحاً مبنای صحت قرارگرفتن ریسک به عنوان موضوع قرارداد لحاظ کرده اند.
ممکن است کسی در مقابل ، خدشه وارد نماید که طرفین در عقد بیمه و عقود مشابه علیه خود اقدام کرده اند و ریسک یک طرف قرارداد برعهده طرف دیگر قرارگرفته است و بنای عقلا نیز حکم میکند که وی به دلیل قبول مسئولیت ، صاحب منفعتی گردد، منتها این استدلال به غایت ضعیف و مردود است ، زیرا همین اقدام نیز در بیع فاسد وجود دارد و فقهای عامه نیز به آن استناد نموده اند؛ پس چرا فقه امامیه آن را نپذیرفته است ؟ توضیح آنکه اگر «الف » خانه خود را به «ب » بفروشد و بعد از مدتی معلوم گردد که بیع فاسد بوده نه تنها ب ضامن موضوع قرارداد است و باید فورًا خانه را به «الف » تسلیم نماید بلکه وی ضامن اجرت المثل ایام تصرف در مقابل مالک نیز است ؛ این در حالی است که «الف » خود اقدام به بیع کرده و به همین دلیل نباید وی را مالک اجرت المثل ایام تصرف طرف «ب » دانست .