Abstract:
از آیـه اللّه محمـد تقـی شـیرازی اشـعار فارسـی معـدودی بـر جـای مانـده اسـت کـه بـا وجـود
انـدک بـودن، از قـوت شـعری برخـوردار اسـت. ایـن شـعرها اندکـی پـس از رحلـت ایشـان همـراه
بـا شـعرهایی از چنـد فقیـه نامـدار دیگـر ماننـد: شـیخ محمـد حسـین اصفهانـی، میـرزا اسـماعیل
شـیرازی، شـیخ فضـل اللّه نـوری، میـرزا صـادق آقـا تبریـزی منتشـر شـده و البتـه برخـی از آنها عربی
و برخـی ملمـع (فارسـی و عربـی) اسـت. در ایـن اشـعار کـه در مـدح و رثـای اهل بیت؟ عهم؟ اسـت،
اشـارات جالبـی بـه مضامیـن آیـات و احادیـث و متـون تاریخـی معتبـر شـده اسـت. در ایـن مقالـه
بخشـی از این اشـارات مورد تحقیق قرار گرفته اسـت که اثرپذیری شـاعر از قرآن و حدیث و تاریخ
را نشـان میدهـد. نمونـه ایـن مـوارد چنین اسـت: آیهٔ انتم العلون، آیهٔ بنیان مرصـوص، آیهٔ نور، آیهٔ
مباهلـه، آیـهٔ فتلقـی آدم، سـوره هـل اتـی. همچنیـن احادیـث و رویدادهایـی ماننـد: تصـدق خاتـم
در رکـوع، لیلـه المبیـت، حدیـث غدیـر، مقامـات پیامبـر و اهـل بیـت و علـم و معجزاتشـان، وقایع
کربـا و مقامـات امـام عصـر و توسـل بـه آن ذوات مقدسـه. همچنیـن اشـاره بـه برخـی از عالمـان
شـیعه ماننـد عامـه حلـی و میـرزا محمـد حسـن شـیرازی.
Machine summary:
بر طبق احادیث شیعه و سنی این آیه در بارۀ اهل بیت(علیهمالسلام)است، چنانکه ابن مغازلی در کتاب المناقب: 316 حدیث 361 (به نقل موسوعة الإمامة 2: 12-13) و علی بن ابراهیم قمی (تفسیر قمی 2: 103-105) چند حدیث به این مضمون روایت کردهاند.
نذر خمسۀ طیبه برای شفای آنها و نزول آیات سورۀ انسان پس از سه روز روزه داری و اطعام غذای مختصر خود به مسکین و یتیم و اسیر، در قرآن بازتاب یافت و موضوع رسالهها و کتابهایی مستقل قرار گرفت، مانند رسالۀ میرزا محمد بن حسن شیروانی عالم شیعه (م 1098) (که متن کامل آن در فصلنامه سفینه شماره 1 ذیحجه 1424 ص 161-178 انتشار یافت) و کتاب «زین الفتی فی تفسیر سورة هل أتی» نوشته احمد بن محمد عاصمی دانشمند اهل تسنن (قرن پنجم) در این زمینه نوشته شد.
میرزا محمد تقی شیرازی به این فضیلت اهل بیت چنین اشاره میکند: شها تویی که جز خدا نشایدت کند ثنا ز مدحت تو هل أتی یکی ز صدهزار شد (مجموعه، ص 19) پنجم.
احادیثی در منابع تسنن از طریق اسماء بنت عمیس، ابوذر، عبدالله بن عباس، و مأمون عباسی روایت شده که رسول خدا (صلیاللهعلیهوآله)چنین شؤونی را برای حضرت علی مرتضی(علیه السلام) از خداوند خواست و خداوند دعای حضرتش را مستجاب فرمود.
اینک در این بیت، میرزا محمد تقی شیرازی به نوعی آیۀ یادشده را تفسیر میکند و معنای ایمان در آیه را قبول ولایت امیرالمؤمنین(علیه السلام) میداند، چنانکه مضمون احادیث فراوان با تواتر مضمونی است.