Abstract:
اندیشه هویتساز امیرمؤمنان(ع) آنچنان گسترده و پرمایه است که شایسته و لازم است به مثابه الگوی مطلوب مواجهه با تهدیدهای هویتی در روزگار کنونی مد نظر قرار گیرد؛ ازاینروی این پژوهش با هدف اکتشاف مهمترین الزامات مواجهه با تهدیدهای هویتی در عرصه دین مبتنی بر نظرگاه امیرمؤمنان(ع) سامان یافته است. روش این پژوهش در پردازش محتوا، تبیینی – تحلیلی است و بر حسب دستاورد یا نتیجه تحقیق از نوع توسعهای – کاربردی و به لحاظ نوع دادههای مورد استفاده، یک تحقیق کیفی است. روش گردآوری اطلاعات از نوع کتابخانهای و در استکشاف از توصیف بهره برده شده است. یافتههای این مقاله الزامات مواجهه با تهدیدهای هویتی در عرصه دین را در دو ساحت الزامات مبنایی و رویکردی میداند. «تعمیق معرفتی هویت دینی»، «تبیین فطرتمند هویت دینی» و «محوریت حقمداری در هویتسازی دینی» ازجمله الزامات مبنایی بوده و «نگرش چندبعدی» و «مجموعهنگری» نیز از الزامات رویکردی است.
Amir Momenan's (Imam Ali) identity-creating thought is so broad and rich that it deserves and is necessary to be considered as an ideal model to face identity threats in the present era. Therefore, this study has been organized with the aim of exploring the most important requirements for facing identity threats in the arena of religion based on the viewpoint of Imam Ali. The method of this research in content processing is explanatory-analytical, and according to the achievement or result of the research, it is of a developmental-applied type, and in terms of the type of data used, it is a qualitative research. The method of collecting data is library type and description is used in exploration. The findings of this article considers the requirements of facing identity threats in the arena of religion in two areas: basic and approach requirements. "Cognitive deepening of religious identity", "natured explanation of religious identity" and "centeredness of right orientation in religious identity formation" are among the basic requirements, and "multidimensional approach" and "collectivism" are also considered as the approach requirements.
Machine summary:
مقاله پژوهشی الزامات مواجهه با عوامل تهدیدکنندۀ هویت دینی در سیره و کلام امیرمؤمنان علی× با تأکید بر نهجالبلاغه محسن فکری فلاح 1 امیرمحسن عرفان 2 تاریخ دریافت: 24/08/1401 تاریخ پذیرش: 14/01/1402 چکیده اندیشه هویتساز امیرمؤمنان× آنچنان گسترده و پرمایه است که شایسته و لازم است به مثابه الگوی مطلوب مواجهه با تهدیدهای هویتی در روزگار کنونی مد نظر قرار گیرد؛ ازاینروی این پژوهش با هدف اکتشاف مهمترین الزامات مواجهه با تهدیدهای هویتی در عرصه دین مبتنی بر نظرگاه امیرمؤمنان× سامان یافته است.
برای استخراج، کشف و گسترش نظرگاه امیر مؤمنان× در عرصه هویت دینی باید در پی «مبانی نظری» متفاوت و مستقل بود که در نظام معرفتی اسلام ریشه داشته باشد؛ بنابراین در تبیین نظرگاه امیر مؤمنان× نباید مرهون و وامدار هیچیک از چارچوبهای نظری موجود بود؛ بلکه نظرگاه هویتی آن حضرت در این زمینه، مستقل و به خویش متکی است.
2. عوامل افزایش تهدیدهای هویت دینی پیش از حکومت امام علی× بررسی منطقه بحث و دقت در خاستگاه تشکیکها و تشویشهای ایجادشده در هویت جامعه حکایتگر قدرت و توان نفوذ بالای تهدیدات هویتی در جهت تغییر هویت جامعه اسلامی است؛ ازاینروی سه مؤلفه عوامل و شخصیتهای تهدیدساز، زمان تهدید و زمینه تهدید بهمثابه سه محور تقویتکننده این تهدیدات مورد بررسی قرار میگیرند.
گفتمان حاکم با کاربست واژه «امّ المؤمنین» برای عایشه در دوران خلفای اول و دوم و سپس با توجه به قدسیسازیهایی که در مورد خلفا صورت پذیرفته بود، اضافهشدن عنوان «ابنه ابیبکر» وی را به أطوَعِ النّاسِ فِی النّاس (ابن عبد ربه، 1407ق، ج5، ص 74) بدل سازد و او را به عنصری بسیار تأثیرگذار در شکلدهی به هویت جامعه تبدیل کند؛ همچنانکه خود وی در مسیر پیکار جمل در نامهای به صعصعه خود را اینگونه معرفی میکند: «مِن عائِشَةَ بِنتِ أبی بَكرٍ امِّ المُؤمِنینَ حَبیبَةِ رسولالله» (طبری، 1387، ج4، ص 476).