Abstract:
سیل یکی از پدیدههای مخرب طبیعی است که فعالیتهای انسانی و سکونتگاههای بشری را بشدت تحت تاثیر قرارداده است. پژوهش حاضر با هدف شناسایی سکونتگاههای مستعد خطرپذیری سیلابهای اتفاقی حوضهی آبریز خشک تهلاب در استان سیستان و بلوچستان انجام گرفتهاست. حوضه آبریز تهلاب با وسعت 8540 کیلومتر مربع و اقلیم خشک و پوشش گیاهی فقیر دارای مسیلهای خشک فراوانی است که نشاندهنده شرایط سیلابی حوضه در زمان رخداد رگبارهای ناگهانی است. روش تحقیق توصیفی و تحلیل و نوع آن کاربردی است روش جمع آوری دادهها استفاده از 12پایگاه داده شامل جاده، آبادی، خاک، شیب، ارتفاع، بارش، پوشش گیاهی، زمین شناسی، کاربری اراضی، آبراهه اصلی، آبراهه فرعی و تراکم زهکشی حوضه بوده است. دادهها با استفاده از نظر کارشناسان خبره اصلاح و در 3 مرحله مورد تحلیل قرار گرفت. ابتدا میزان اهمیت دادهها با استفاده از روشANP، در محیط نرم افزار Superdecisionاز عدد 1تا10 ارزشگذاری شد. در گام سوم در محیط Arc GIS و بر اساس میزان اهمیت، هر لایه به 4 طبقه پرخطر، کمخطر، خطر متوسط و بدون خطر طبقهبندی شد. درگام چهارم، با استفاده از ابزار همپوشانی وزنی، نقشۀ پهنهبندی خطر سیلاب حوضۀ آبریز تهلاب تهیه گردید. نتایج نشان داد که ازمیان 12 لایۀ فوق، آبراههاصلی، شیب، کاربریاراضی و بارش بیشترین نقش را در تعیین پتانسیل خطر سیلخیزی محدوده تحقیق دارند. بر اساس یافتههای تحقیق در مناطق سیلخیز و خطرپذیر، 24 سکونتگاه از مجموع 68 سکونتگاه، در محدوده پتانسیل خطرزیاد تا خطر بسیارزیاد واقع گردیدهاند و نیاز به برنامهریزی مناسب جهت کاهش خطر سیلاب در این سکونتگاهها امری ضروریست.
Flood is one of the natural destructive phenomena that has severely affected human activities and human settlements. The aim of this study was to identify the settlements prone to accidental flood risk in the dry catchment area of Tahlab in Sistan and Baluchestan province.Tehlab catchment area with an area of 8540 square kilometers and dry climate and poor vegetation has many dry problems that indicate the flood conditions of the basin at the time of sudden showers. The research method is descriptive and analytical and its type is practical. Soil, slope, altitude, precipitation, vegetation, geology, land use, main waterway, secondary waterway and drainage density of the basin. Data were corrected using the opinion of experts and analyzed in 3 stages. First, the importance of the data was evaluated from 1 to 10 in the Superdecision software environment using the ANP method. In the third step, in Arc GIS environment and based on the importance, each layer is divided into 4 categories: high risk, low risk, medium risk and no risk Categorized. In the fourth step, using the weight overlap tool, a flood risk zoning map of the catchment catchment was prepared. The results showed that among the above 12 layers, the main waterway, slope, land use and rainfall play the most important role in determining the flood risk potential. They have a scope of research. According to the research findings in flood-prone and high-risk areas, 24 settlements out of a total of 68 settlements are in the range of high-potential to high-risk potential, and the need for proper planning to reduce flood risk in these settlements is essential.
Machine summary:
(به تصویر صفحه مراجعه شود) نقشۀ ١٣- پتانسيل خطر سيلاب در سطح حوضه آبريز تهلاب (ترسيم : نگارندگان ، ١٤٠٠) ٤- بحث پژوهش هاي خارجي و داخلي متعدد و متفاوتي مرتبط با موضـوع اين تحقيق انجام شـده اسـت که جديدترين آنها به بررسـي مخاطرات سـيلاب با اطلاعات فضايي و پهنه بندي سيلاب (آريا و سينگ ، ٢٠٢١)، تخمين خطر بيشينه سيلاب در زيرحوضـه هاي رودخانه آرکانزاس کاليفرنيا (مارچسـين و همکاران ،٢٠٢١)، بررسـي ميزان پتانسـيل زيرحوضه هاي شــيطور بافق در ايجاد ســيلاب از لايه هاي رقومي (حســن زاده نفوتي و خواجه بافقي،١٣٩٥) و پتانســيل ســيل خيزي حوضـــه زنگمـار مـاکو در آذربـايجان غربي با اســـتفاده از مدل فازي (قليزاده و همکاران ،١٣٩٦) پرداخته اند.
عليرغم محدود بودن اين ناحيه ، به سـبب اسـتقرار سکونتگاه ها و مسير جاده ، اين ناحيه از اهميت بالايي جهت مديريت سيلاب برخوردار است (جدول ٤) جدول ٤- مساحت و درصد پوشش سطح حوضه از نظر خطر سيل خيزي (يافته هاي پژوهش ، ١٤٠٠) (به تصویر صفحه مراجعه شود) جدول ٤ سـکونتگاه هاي واقع در محدوده بسـيار پرخطر و خطرناک نشـان داده شده اند.
Multi criteria analysis for flood hazard mapping using GIS techniques: a case study of Ghaghara River basin in Uttar Pradesh, India.
A GIS-based flood susceptibility assessment and its mapping in Iran: a comparison between frequency ratio and weights-of-evidence bivariate statistical models with multi-criteria decision-making technique.