Abstract:
این پژوهش با هدف تشخیص و تعیین میزان حساسیت وقوع زمینلغزش و عوامل زمینهساز آن در حوضه آبخیز بالخیلی واقع در استان اردبیل انجام گرفت. در این راستا، با استفاده از روش ارزش اطلاعاتی (LIM) و با تکیه بر منابع کتابخانهای از قبیل نقشههای توپوگرافی، زمینشناسی، مدل رقومی ارتفاع و تصاویر ماهوارهای، لایههای رستری مربوط به متغیرهای مستقل و متغیر وابسته (سیاهه زمینلغزش) تهیه گردید. متغیرهای مستقل شامل ارتفاع از سطح دریا، شیب، جهت شیب، لیتولوژی، بارندگی سالانه، ناهمواری، انحنای زمین، شاخص رطوبت توپوگرافی، شاخص پوشش گیاهی، فاصله از گسل، فاصله از آبراهه و فاصله از جاده بود. نتایج همپوشی لایههای متغیرهای مستقل با لایه متغیر وابسته در محیط سامانه اطلاعات جغرافیایی (GIS) نشان داد که شرایط رخداد زمینلغزشها در ارتفاعات 2400 تا 2800 متر، شیب بالای 40 درجه، جهت شیب شمالی، زمینهای مقعر، ناهمواری بالا، رسوبات سست و کممقاوم (مارن، شیل و کنگلومرا)، بارندگیهای 500 تا 550 میلیمتر، شاخص پوشش گیاهی متوسط (55/0- 35/0)، فاصله کمتر از 500 متری گسلها، فاصله کمتر از 200 متری رودها و فاصله 600 تا 1000 متری از جادهها، بیشتر از سایر جاها مهیاست. در بین متغیرهای مستقل، سه متغیر شیب، ناهمواری و گسل جزو مهمترین عوامل اولیه در وقوع زمینلغزش شناخته شدند؛ اما نقشه پهنهبندی حساسیت زمینلغزش نشان داد که 56 درصد حوضه در طبقات با حساسیت بالا و خیلی بالا واقع شده و نشانگر پتانسیل قابلتوجه منطقه از نظر خطر حرکات تودهای است. در مقابل، 23 درصد حوضه نیز از پتانسیل خطر پایینی برخوردار بود. با توجه به بروز زمینلغزشها در مراتع منطقه پیشنهاد شد تا از دخل و تصرف، چرای بیرویه دامها و نیز احداث جاده در پهنههای مرتعی ممانعت به عمل آید.
The aim of the research was detection and determination of landslide susceptibility and factors influencing it in the Balikhly catchment, located at Ardabil province. In this regard, raster layers of independent variables and dependent variable (landslide inventory) were prepared based on landslide information method (LIM) and relying on topography and geology maps, digital elevation models (DEM), and satellite imagery. Independent variables included of elevation, slope, aspect, lithology, annual rainfall, ruggedness, general curvature, topographic wetness index, vegetation index, distance from fault, distance from river and distance from road. The results of overlaying of the independent variables with the dependent variable in geographic information system (GIS) showed that the circumstances for landslide occurrence were more prevalent at altitudes of 2400 to 2800 meters, slope over 40 degrees, north aspect, concave surface, rugged surface, loose sediments (marl, shale and conglomerate), rainfall of 500 to 550 mm, moderate vegetation index (0.35-05), distance less than 500 meters to faults, distance less than 200 meters to rivers, distance of 600 to 1000 meters to roads. Among the independent variables, 3 variables including the slope, ruggedness and distance to fault were recognized as the most important factors affected the landslide occurrence. Furthermore, the zoning map of the landslide susceptibility showed that 56% of the catchment area is situated in areas of high and very high susceptibility classes, indicating the considerable potential of the region in terms of mass movement risk. In contrast, 23% of the catchment area had low risk potential. It was suggested that it were inhibited of encroachment, irregular livestock and construction of the road in rangelands regarding the incidence of landslides in rangelands.
Machine summary:
ارزيابي و پهنه بندي حساسيت وقوع زمين لغزش با استفاده از روش آماري در حوضه آبخيز باليخلي (ايستگاه يامچي) فهيمه پورفراش زاده - دانشجوي دکتري ژئومورفولوژي، گروه جغرافياي طبيعي، دانشکده علوم اجتماعي، دانشگاه محقق اردبيلي .
نتايج هم پوشي لايه هاي متغيرهاي مستقل با لايه متغير وابسته در محيط سامانه اطلاعات جغرافيايي (GIS) نشـان داد که شـرايط رخداد زمين لغزش ها در ارتفاعات ٢٤٠٠ تا ٢٨٠٠ متر، شيب بالاي ٤٠ درجه ، جهت شـيب شـمالي، زمين هاي مقعر، ناهمواري بالا، رسـوبات سست و کم مقاوم (مارن ، شيل و کنگلومرا)، بارندگيهاي ٥٠٠ تا ٥٥٠ ميليمتر، شـاخص پوشش گياهي متوسط (٠/٥٥- ٠/٣٥)، فاصله کمتر از ٥٠٠ متري گسـل ها، فاصـله کمتر از ٢٠٠ متري رودها و فاصـله ٦٠٠ تا ١٠٠٠ متري از جاده ها، بيشتر از سـاير جاها مهياسـت .
اين نتيجـه مغـاير بـا نتايج عابديني و همکاران (١٣٩٣) و بروغني و همکاران (١٣٩٧) مبني بر تراکم بيشــتر زمين لغزش ها در طبقات مياني بارش ميباشــد؛ اما نتايج حاصـل از هم پوشـي پهنه هاي لغزشـي با شـاخص پوشـش گياهي نشـان ميدهد که بالاترين نسـبت فراواني زمين لغزش در طبقه چهارم که شـامل مراتع نسـبتاً ضـعيف تا متوسـط اسـت ، مشـاهده ميشـود.
جدول ٣- نتايج طبقه بندي حساسيت وقوع زمين لغزش و ارزيابي کارايي مدل LIM در حوضه بالخيلي (به تصویر صفحه مراجعه شود) (به تصویر صفحه مراجعه شود) اما نقشـه پهنه بندي حسـاسـيت زمين لغزش نشان ميدهد که ٥٦ درصد حوضه در طبقات با حساسيت بالا و خيلي بالا واقع شـده و نشـانگر پتانسـيل قابل توجه منطقه از نظر خطر حرکات توده اي اسـت .