Abstract:
مهمترین اثر جامی، شاعر و عارف نامدار قرن نهم هجری قمری هفت اورنگ است که شامل هفت مثنویِ سلسلة الذهب، سلامان و ابسال، تحفة الاحرار، سبحة الابرار، یوسف و زلیخا، لیلی و مجنون و خردنامۀ اسکندری است. سلسلة الذهب در بحر خفیف سروده شده و موضوع آن مباحث عالی عرفانی و اخلاقی است. جامی این مثنوی را در سه دفتر و به شیوۀ حدیقه الحقیقه سنایی و جام جم اوحدی سروده است. سلسلة الذهب تا کنون چند بار منتشر شده است که از میان آنها دو چاپِ مرتضی مدرس گیلانی و مؤسسۀ میراث مکتوب بیشتر از بقیه در دسترس و محل مراجعه محققان است. در این دو چاپ، بهرغم تلاشهای درخور تقدیر مصححان و استفاده آنها از نسخههای متعدد هفت اورنگ، شوربختانه هنوز با تصحیحی منقّح از این اثر روبهرو نیستیم و بدخوانیهای فراوانی در این چاپها دیده میشود. هر دو چاپ در تشخیص و ضبط صورت درست متن اشکالاتی دارند. در این نوشتار ضبط تعدادی از ابیات که در هر دو چاپ اشکال دارد بررسی و تصحیح شده است. متن و شماره بیت و صفحه براساس تصحیح موسسه میراث مکتوب ارائه و با منابع دیگر مقابه شده است. این منابع شامل چاپ مرتضی مدرس گیلانی، مقالهای از هادی خدیور و چندین دستنویس کهن سلسلةالذهب جامی است. گرچه به خطاهایی از هر دو چاپ مدرس گیلانی و میراث مکتوب اشاره شده است اما در بخش اصلی مقاله بیتهایی انتخاب شد که هم در چاپ مدرس و هم در تصحیح میراث مکتوب نادرست است و هادی خدیور هم یا در مقاله نیاورده و یا صورت صحیحی را ارائه نکرده است. اگر صورت صحیح در یکی از این سه منبع وجود داشت به آن نپرداختیم مگر در موارد خاصی که ضرورتی وجود داشت. در تصحیح این ابیات هم نکات نسخهشناختی و هم تناسبهای معنایی، سبکی، زبانی و متنشناختی جامی لحاظ شده است.
Jami is a famous poet and mystic of the ninth century AH. His most important works are Haft Aurang, which includes the seven Mathnavi: Selselatozzahab, Salaman and Absal, Tohfatol-Ahrar, Sobhatol-Abrar, Yusuf and Zuleykha, Lily and Majnoon, and the Xeradname Eskandari. Selselatozzahab is the first Mathnavi of this book. Jami has composed this Mathnavi in three books in the style of Hadiqah, Al-Haqiqah Sanai and Jam-e Jam Ouhadi. Selselatozzahab has been published several times both in Iran and abroad. Among them, two editions of Morteza Modarres Gilani and the Miras Maktoob Institute are more available than others and are the place of reference for researchers. In these two editions, despite the commendable efforts of the proofreaders and their use of the various editions of Haft Orang, unfortunately, these two editions are not reliable editions, and there are many mistakes in these editions. Both prints have problems recognizing and recording the correct form of the text. In this article, the recording of a number of verses has been reviewed and corrected. The text, verses number and page have been presented based on the correction of the Miras Maktoob Institute and have been compared with other sources. These sources include the publication of Morteza Modarres Gilani, an article by Hadi Khadivar, and several oldest manuscripts of the Selselatozzahab. Although some errors have been pointed out from both the printing of Modarres Gilani and the Selselatozzahab, but in the main part of the article, verses were selected that are incorrect both in the printing of Modarres and in the correction of the Selselatozzahab. has not done. If there was a correct form in one of these three sources, we did not bring it except in special cases when it was necessary. In correcting these verses, the lexical points, semantic, stylistic, linguistic and textual proportions of Jami have been taken into account.
Machine summary:
گرچه بـه خطاهـايي از هـر دو چاپ مدرس گيلاني و ميراث مکتوب اشاره شده است ، در بخش اصلي مقاله ، بيت هايي انتخاب شد کـه هم در چاپ مدرس و هم در تصحيح ميراث مکتوب نادرست است و هادي خديور هم يا در مقالـه نيـاورده يا صورت صحيحي به دست نداده است .
گرچه متن مورد بررسـي مـا تصحيح نشر ميراث مکتوب بوده ، در همۀ موارد با چاپ مدرس گيلاني هم مطابقت داده شده اسـت ، امـا بـه چاپ هاي ديگر و قديميتر که مورد مطالعه و در دسترس اغلب کاربران نيسـت ، نپرداختـه ايـم .
ب ) ضبط هاي نادرست تصحيح ميراث که در چاپ مدرس درست بودند: بيت هايي که در تصحيح ميراث مکتوب نادرست ضبط شده اند و گاه ضبط درست به عنوان نسخه بـدل در پـانويس آمـده اسـت ، درحـاليکـه مدرس گيلاني قبلا در چاپ خود صورت درست را آورده بود.
داشتن فهرست آن ها تازمانيکه تصحيح منقحـي از هفـت اورنگ در دست باشد ضروري است ، اما چون صورت صحيح آن ها در چاپ مدرس وجـود دارد، آوردن آن هـا با عنوان اين مقاله سازگاري ندارد و جز در موارد خاص به اين خطاها نپرداخته ايم .
صورت بيت نيز در همۀ اين موارد براساس همين تصحيح آمده و با منابع ديگر مقابله و اختلافات بررسي شده است .
تصحيح ابياتي از سلسلۀالذهب ما در اين نوشتار بيت هايي را انتخاب کرده ايم که هم در چاپ مدرس و هم در تصحيح ميراث مکتوب نادرسـت است و هادي خديور هم يا در مقاله نياورده يا صورت صحيحي از آن ها به دست نداده است .