Abstract:
در کتابخانهء ملی فرانسه مجموعهای خطی مشتمل بر پنج رساله دربارهء بیطاری،در 199 برگ وجود دارد.رسالهء نخست این مجموعه را مولانا مصطفی بن مولانا محمد مشهور به علمی در سال 971 ق،در غرب ایران استنساخ کرده است و رسائل دیگر آن تاریخ و نام کاتب ندارد.رساله نخست این مجموعه،فرسنامهء مبارک بن زنگی،معروف به قیم نهاوندی است،که در جوانی سوار کار مشهوری بوده و این رساله را در 555 ق تألیف کرده است.نسخهء این رساله،که از نظر علمی و عملی اهمیت دارد، کامل نیست و در باب پنجاه و سوم پایان مییابد؛احتمالا کاتب آن،نسخهء ناقصی را در اختیار داشته است.در این مقاله عنوان و آغاز و انجام هریک از پنجاه و سه باب آمده است.این فرسنامهء منثور،حاکی از علاقهء ایرانیان به پرورش و تربیت اسب در سدهء ششم هجری است.
Machine summary:
"رسالهء نخست این مجموعه را مولانا مصطفی بن مولانا محمد مشهور به علمی در سال 179 ق،در غرب ایران استنساخ کرده است و رسائل دیگر آن تاریخ و نام کاتب ندارد.
1این نسخهء خطی کوچک(551x511 میلیمتر)جلدی با پوششی از چرم ساغری سیاه و 991 برگ دارد و ظاهرا در نیمهء دوم سدهء شانزدهم در امپراتوری عثمانی یا در غرب ایران استنساخ شده است.
این مجموعه شامل پنج رساله دربارهء اسب و بیطاری است که همهء آنها را کاتب واحدی که خود را در پایان نخستین اثر(برگ 86 ب)"مولانا مصطفی بن مولانا محمد مشهور به"علمی"معرفی نموده،استنساخ کرده است.
نیز بیآنکه عنوان کتاب و نام مؤلف یا مترجم فارسی و تاریخ نگارش آن را تعیین کند،آن را در تألیف خود ذکر کرده است.
این مطلب سال 555 ق را که مؤلف در مقدمهء خود تاریخ شروع تألیف فرسنامه ذکر کرده است تأیید میکند.
]. عنوان بابها(به جز باب اول که عنوان ندارد)،که معمولا با مرکب سرخ(شنگرف)نگاشته شده،چنین است: باب دوم:«در شناختن اسب دونده»؛ سوم:«در آنچه در اسبان عیب بود»؛ چهارم:«در نشانها و دائرهها پسندیده که براسب بود»؛ پنجم:«در نشانها و دائرهای مکروه و ناپسندیده که در اسب بود»؛ ششم:«در رنگها[ی]اسبان»(11 رنگ را ذکر میکند)؛ هفتم:«در آنچه پسندیده نبود از رنگهای اسبان»؛ هشتم:«در سپیدیهای پسندیده»؛ نهم«در سپیدیهای ناپسندیده و مکروه»؛ دهم:«در باب سواری»؛ یازدهم:«در آنکه هراسبی به چه کار آید و به چه شایسته بود»؛ دوازدهم:«در باب اسب داغی و حکایت دیگر»؛ سیزدهم:«در علف دادن اسبان»؛ چهاردهم:«در نشان کره و آموختن»؛ پانزدهم:«در ریاضت فرمودن اسب»؛ شانزدهم:«در جو خواره کردن و دوانیدن از بهر سباق»؛ هفدهم:(فاقد عنوان)چنین آغاز مییابد:«اسبها علم د ردوانیدن آنست که..."