Abstract:
اخلاق پژوهان در برابر این پرسش که «چگونه آداب را از اخلاق تفکیک کنیم؟» پاسخ های گوناگونی به دست داده اند، اما هیچ یک برای استفاده در تمام مکاتب و رویکردهای اخلاقی جامعیت لازم را ندارد. در مقاله پیش رو تلاش شده است ضمن نقد پاسخ های پیشین، معیاری جدید در تفکیک آداب از اخلاق عرضه گردد تا در تمام مکاتب و رویکردها کارگشا باشد.
پس از ذکر مقدمه، نخست با بیان معانی لغوی «آداب» و «اخلاق» و تعاریف و اصطلاحات آن دو، به امکان تفکیک آداب از اخلاق و سپس به تفکیک هایی پرداخته ایم که صاحب نظران میان این دو قائل شده اند. در پایان نیز معیاری جدید به دست داده ایم که در تمام مکاتب و رویکرد های اخلاقی ازجمله رویکرد اخلاق قرآنی و روایی (ماثور) قابل استناد باشد.
When facing the problem of distinction between rituals and morality، moralists have taken different approaches. None of them، however، can be viewed as complete. In the paper، past approaches have been criticized and a new one has been introduced، an approach applicable in all moral schools of thought. For the purpose، a terminology has been presented at first and then some defects of the views in the field have been referred to. And finally an impressive standard has been introduced.
Machine summary:
با این وصف،براساس برخی دیگر از تعاریف-مانند تعریفی که علم اخلاق را دانش آگاهی از عادات،و سجایای بشری میداند-آداب از اخلاق تفکیک نشده است.
و. فراگیری گزارههای اخلاقی و ویژه بودن آداب تفکیک دیگر میان آداب و اخلاق این است که آداب در جوامع و گروههای مختلف،اشکالمتفاوتی دارد.
ناگفته نماند اگر ارزش داوریهای موجود در اخلاق کاربردی(مانند اخلاق پزشکی)رامصادیقی از احکام اخلاقی عامی بدانیم که فراگیر و عمومی است و ویژه پیشهای خاصنیست،در این صورت نقد دوم(وپژه بودن اخلاق کاربردی به ییشهای خاص)وارد نخواهدبود.
1 این تفاوت میان آداب و اخلاق در صورتی مقبول است که منشأ احکام اخلاقی،عقلعملی باشد و همه گزارههای اخلاقی و یا دستهای از آنها را که با عقل عملی درک میشود،بدیهی بدانیم.
(بنگرید به:سبحانی،1382)با این وصف،اظهار جهل به گزارههای اخلاقیبدیهی،پذیرفتنی نیست و تفکیک یاد شده میان آداب و اخلاق در همه گزارههای اخلاقی یادستهای از آنها صحیح است.
(راغب اصفهانی،1417:63) این ممیزه را نیز میتوان از موضوع علم اخلاق به دست آورد که در نظر برخی عالمان،اخلاق عبارت است از«نفس انسانی»(نراقی،1427:39؛نراقی،بیتا:18)و یا«نفسانسانی از آن جهت که از او افعال جمیل و محمود یا قبیح و مذموم به حسب اراده صادرشود.
عیار پیشنهادی(مختار) در پایان مقاله معیاری جدید برای تفکیک آداب از اخلاق به دست میدهیم تا براساستمام مکاتب و رویکردهای اخلاقی راهگشا باشد؛معیاری که میتوان آن را در این عبارتخلاصه کرد: مذمت و مستقل در عدم التزام عملی به گزارههای اخلاقی و عدم مذمتموجه و مستقل در آداب.
ند نکته براساس این معیار میتوان در تمام مکاتب اخلاقی-با هر رویکردی که داشته باشند-آداب را از اخلاق تفکیک کرد.