چکیده:
این نوشتار که براساس تحقیقی جامعهشناختی درباره گلستان سعی نوشته شده است،سعی در توصیف نهاد خانواده در قرن هفتم دارد.از آنجا که آثاری که بتوان در آنها تصویری نسبتا کامل از جامعه ایران بدست آورد، محدودند،محقق سعی نموده است تمامی شواهد موجود در گلستان سعدی را که به نحوی به خانواده و عرصه خصوصی ربط دارند شناسایی کرده و سپس به وسیله تکنیک تحلیل محتوا،اطلاعات بدست آمده را به صورتهای کمی و کیفی تحلیل نماید.از جمله مهمترین یافتههای این تحقیق آن است که تعریف خانواده،موقعیت زنان،مادران، دختران،کنیزان و سایر اعضای خانواده،از نظر نقش و چشمداشتهای نقشی و خصوصا از نظر قواعد و هنجارهای خانواده در عصر سعدی با امروز تفاوت آشکاری داشته است.
خلاصه ماشینی:
"اگرچه حمله اعراب و مغول دو واقعه مهم تاریخ ایران باشد اما با در نظر گرفتن بیثباتی دائمی و سیر قهقرایی تاریخ و فرهنگ ایران و موقعیت خاص جغرافیایی آن و خصوصا شرایط زیست محیطی فلات ایران،شرایط را به گونهای رقم زدهاند که هر تحلیلی درباره هریک از دورههای تاریخ ایران باید در این فضا دیده و تحلیل شود: ویژگی اساسی جامعه ایرانی عدم پیوستگی و استمرار است و آن دقیقا نتیجه فقدان طبقات و نهادهای اجتماعی دیرپا،از جمله فقدان یک طبقه اعیان اریستوکرات صاحب ثروت است.
6. فرزند فرزند اعم از پسر یا دختر،طفل یا بچه و نوجوان در گلستان سعدی از چند جهت واجد نقش اجتماعی است که به برخی از آنها اشاره میکنیم: داشتن بار و گذاشتن بار بر گردن پدر و ایجاد غم در پدر در تهیه برگ و جامه و قوت،هموار یا ناهموار بودن فرزند(تربیتشدگی یا غیر آن)نوع رابط و معامله با پدر و مادر و این نکته که آن که با اهل خود وفا نکند،نشود دوست روی و دولتمند.
برادر و خواهر رابطه برادران و خواهران در گلستان،خصوصا به این علت که این نقش در داستانهایی آمده است که خانواده در طبقات مرفه و خانواد ملک روی میدهد،قابل تعمیم به کل جامعه نیست اما در موارد ذکر شده در گلستان نقش برادری محدود به حسادت و تلاش برای از سر راه برداشتن برادر،مورد توجه پدر واقع شدن،زهر در طعام برادر کردن،دروغ گفتن به برادر دیگر، توصیه به خدمت سلطان کردن یا توصیه به کار کردن تا برادر دیگر از خدمت رهایی یابد،در رنجش از برادر دیگر،در بند خویش بودن و امثالهم میشود."