چکیده:
مالاریا بیماری است که از طریق پشه منتقل می شود و سالیانه 300 تا 500 میلیون نفر از مردم جهان را درمعرض ابتلا قرار می دهد و باعث مرگ بیش از 1 میلیون نفر در جهان می شود.توزیع جغرافیایی این بیماری تا حدود زیادی به شرایط اقلیمی وابسته است. استان سیستان و بلوچستان به تنهایی 65 درصد کل مبتلایان کشور را داراست. در این تحقیق، با استفاده از سه عامل اقلیمی میانگین دمای ماهیانه، مقدار بارش دوره فعالیت و شاخص نسبت اختلاط رطوبت، مدل سازی فضایی شاخص شیوع سالیانه مالاریا (API) در استان سیستان و بلوچستان از طریق مدل رگرسیون وزن دار جغرافیایی انجام شده است. به همین منظور، عوامل اقلیم شناختی به صورت میانگین بلندمدت 20 ساله (1985- 2005م) برای 11 ایستگاه سینوپتیک و کلیماتولوژی واقع در محدوده استان سیستان و بلوچستان محاسبه و به صورت یک لایه اطلاعاتی مکانمند وارد محیط سیستم اطلاعات جغرافیایی شد. خروجی مدل بیانگر این است که مهم ترین عامل در تبیین بروز سالیانه این بیماری در منطقه مورد مطالعه، بارش در دوره فعالیت پشه آنوفل است که نقش این عامل اقلیمی از شمال به جنوب منطقه مورد مطالعه در افزایش شاخص API بارزتر می شود. درجه حرارت و رطوبت نسبی به ترتیب دارای اولویت دوم و سوم در بروز سالیانه بیماری است که نقش مکانی آن ها در نواحی شمالی استانمانند زابل و زاهدان بارزتر از نواحی جنوبی منطقه مانند شهرستان های نیک شهر و چابهار است. مدل ارائه شده که فقط مبتنی بر عوامل طبیعی است و درواقع یک مدل اقلیم مبناست، فقط توانست 48درصد تغییرات مربوط به شاخص API را تبیین کند (R2=0.48).بنابراین، عوامل غیراقلیمی ازجمله کیفیت اجرای سالیانه برنامه های کنترل مالاریا، شرایط اقتصادی- اجتماعی و موقعیت همسایگی این استان با دو کشور افغانستان و پاکستان نیز باید در بررسی اپیدمیولوژی مالاریا در این استان مورد توجه قرار گیرد. نتایج این تحقیق می تواند در شناسایی و اولویت بندی عوامل تاثیرگذار در شیوع بیماری مالاریا در مناطق مختلف استان مفید واقع شود و با به روز کردن اطلاعات آن، به عنوان یک سامانه پیش هشداردهی اقلیم مبنا در برنامه های کنترل مالاریا مورد استفاده قرار گیرد.
خلاصه ماشینی:
در این تحقیق ، با استفاده از سه عامل اقلیمـی میـانگین دمـای ماهیانه ، مقدار بارش دورة فعالیت و شاخص نسبت اختلاط رطوبت ، مدل سازی فضایی شـاخص شـیوع سالیانۀ مالاریا (API) در استان سیستان و بلوچستان از طریق مدل رگرسیون وزن دار جغرافیایی انجام شده است .
Fengshan & Kaohsiung رگرسیون وزن دار جغرافیایی نشان داد از بین عوامل طبیعی و انسـانی نـام بـرده ، پـراکنش پهنه های خاکی در منطقۀ مورد مطالعه مؤثرترین عامل کنترل کنندة تغییرات فضایی و توزیع جغرافیایی بیماری لیشمانیوز است .
در تحقیق حاضر با به کارگیری مدل رگرسیون وزن دار جغرافیایی ،١ نقش هرکدام از عوامـل اقلیمی به عنوان متغیر مستقل در شیوع بیماری مالاریا در استان سیستان و بلوچستان شناسـایی شد و در کنار آن نقش مکانی هریک از این عوامل اقلیمی در توزیع جغرافیایی خطـر بیمـاری مورد بررسی قرار گرفت .
1. Geographical Weighted Regression (GWR) / / / شکل ١ منطقۀ مورد مطالعه این استان بنا به دلایلی ازجمله شرایط اقتصـادی و اجتمـاعی و بـه ویـژه موقعیـت مـرزی و همسایگی با دو کشور افغانستان و پاکستان و مهاجران افغانی و پاکستانی کـه آلـوده بـه انگـ پلاسمودیوم هستند، مشکلات مربوط به دوری از مرکز و آثـار منفـی آن در کمیـت و کیفیـ اجرای برنامه های کنترل مالاریا، به همراه عوامل مربوط به درجۀ توسعه یافتگی اسـتان و سـطح بهداشت و مسائل مرتبط با سلامت عمومی جامعه ، هر سال بخش زیادی از مبتلایان به مالاریا را در خود جای میدهد.