چکیده:
آگره/ اکبرآباد، سومین شهر بزرگ در ایالت اوتار پرادش در کشور هندوستان است. این شهر در کنار رود خانه ی جمنا قرار گرفته است. نام آگره به شکل «آگرهبانا» نخستین بار در کتاب حماسی مهابهاراتا آمده و معنا شناسان آن را پردیس یا بهشت معرفی کرده اند. آگره در زمان حکومت اکبر شاه، جهان گیر شاه و شاه جهان، اهمیت زیادی یافت. این شهر، پایتخت حکومت اکبر شاه، پادشاه بزرگ امپراتوری مغولی هند یا گورکانیان بوده و در آن زمان، تبدیل به مرکز هنر، فرهنگ، تجارت و یاد گیری کشور پهناور هندوستان گردیده؛ از این رو در گذشته این شهر را اکبر آباد می نامیدند. مقاله ی حاضر، کوششی است برای شناساندن شهر آگره/ اکبرآباد از نظر تاریخی، سیاسی و فرهنگی به روایت تذکره ها و تاریخ.
Agra/Akbarabad is the third largest city in the state of Uttar Pradesh in India، located on the banks of the Yamuna River. The name of Agra has been mentioned in the epic book of “Mahabharata’ as ‘Agrevana’ the meaning of which has been stated as ‘Eden’ and ‘Paradise’ by the semanticists. Agra became of great importance during the reign of Akbar Shah، Jahangir Shah، and Shah Jahan. Being the capital city of Akbar Shah، the great king of the Indian Mughal Empire_ the Gurkani Dynasty_، it turned into the center of art، culture، trade، and education of the vast country of India; hence، it was called Akbarabad in the past.
The present paper is an attempt to introduce the city of Agra/Akbarabad from historical، political، and cultural aspects based on biographies and history.
خلاصه ماشینی:
قلعه ي آگره مؤلف تذکره ي هفت اقليم درباره ي ذکر آگره در اقليم الثالت اين گونه مي نويسد: «آگره در زمان باستان ، شهري ، با نام و نشان بوده و قلعه اي در غايت حصانت و محکمي داشت » (رازي ، بي تا:٤٩٣) وي به نقل از شاعرمعروف عهد غزنوي و سلجوقي ، مسعود سعد سلمان ، ابيات زير را در توصيف حصار آگره آورده است : به فرخي ملـک عـصر سـيف دولـت و ديـن خدايگان جهان خسرو صـغار و کبـار بــراي نــصرت اســلام راز دارالملــک بــه بــوم هنــد درآورد لــشکر جــرار چو چرخ کينه کش و چـون زمانـه بـاقوت چو بحر طوفان فعل و چون آب رصـاعقه بـار همـيگـذ اشـت حـصاروهمـي نوشـت زمـين گهش مقام بيشه ، گهـش نـزول بـه غـار حصار آگره پيدا شد از ميانه گرد بسان کوه برو بارهـاي چـون کهـسار (رازي، بي تا:٤٩٣) از اين ابيات ثابت مي شود که قلعه ي آگره پيش از قرن پنجم ، وجود داشته است .
(رازي ، بي تا:٤٩٤؛ جهانگير،٢:٢٠٠٧-١؛ بلگرامي ، ١٦٢:١٨٧٩ و بهنداري کهتري،١٩١٤: ٣٩) درباره ي نام آگره /اکبرآباد و آباداني آن مؤلف هفت اقليم به نقل ازطبقات اکبري مينويسد: "شهر آگره ابتدا از مضافات بيانه بوده و سکندر لودهي اول کسي [است ] که براي آباداني اين شهر سعي وفور نمود و پس از او شيرخان لودهي و سليم خان لودهي کوشش بسيار براي آباداني مقدم گردانيدند و اين شهر در زمان لودهيان آباد گشت ولکن در زمان ابدپيمان حضرت شاهنشاهي اکبر پادشاه ، رونق و رواج تمام يافت و چندان عمارات ارم سيما و باغات روح افزا به حصول پيوست که خامه از تحرير آن ، عاجزاست .