چکیده:
برای اثبات وجود حق تعالی براهین تجربی و عقلی مختلفی از دیرباز تاکنون ارائه شده و یکی از مهم ترین دلایل عقلی در این زمینه «برهان صدیقین» است. از برهان صدیقین تقریرهای مختلفی موجود است که چهار تقریر از این تقریرها از ابداعات حاج ملاهادی سبزواری است. ایشان در آثارش این تقریرها را به صورت پراکنده بیان کرده که به طور خلاصه بدین گونه هستند: 1. حقیقت مرسله وجود که اصیل است به هیچ وجه عدم را قبول نمی کند. لذا واجب الوجود بالذات است، چون هیچ نقیضی، نقیض خود را قبول نمی کند. 2. حقیقت اصیل وجود، ممکن نیست زیرا درصورت امکان حقیقت وجود، خلف لازم می آید به دلیل آن که غیر از این حقیقت، حقیقت دیگری نیست تا به آن متعلق باشد. 3. حقیقت (مرتبه ای از مراتب وجود) یا واجب است یا ممکن به امکان فقری است که جهت دوری از دور و تسلسل حتما باید مستلزم واجب باشد. 4. حقیقت اصیل وجود یا واجب است یا ممکن به امکان فقری است که آن نیز متعلق به واجب بوده و مستلزم اوست. این نوشتار به بیان این چهار دلیل پرداخته و دلیل ابداعی بودن آنها را بیان می کند و اشکالات وارده به بعضی از آن ها را مورد بررسی قرار می دهد.
خلاصه ماشینی:
"ﮔﺮﭼﻪ ﻣﻼﺻﺪرا ﺑﻪ ﻃﻮر ﺻﺮﯾﺢ در ﺑﺮﻫﺎن ﺧﻮﯾﺶ، وﺟﻮد را ﺑﻪ راﺑﻂ و ﻣﺴﺘﻘﻞ و واﺟﺐ و ﻣﻤﮑﻦ ﻓﻘﺮی ﺗﻘﺴﯿﻢ ﻧﮑﺮده اﺳﺖ؛ اﻣﺎ ﭼﻨﯿﻦ ﺗﻘﺴﯿﻤﯽ را ﻣﯽﺗﻮان از اﯾﻦ ﮔﻔﺘﻪ اﯾﺸﺎن اﺳﺘﻨﺒﺎط ﮐﺮد: » ﮐﺎﻣﻞﺗﺮﯾﻦ ﻓﺮد اﯾﻦ ﺣﻘﯿﻘﺖ آن ﭼﯿﺰی اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻫﯿﭻ ﭼﯿﺰ ﺗﻌﻠﻖ ﻧﺪاﺷﺘﻪ و در ﻫﻤﻪ ﭼﯿﺰ ﮐﺎﻣﻞ اﺳﺖ و ﻣﺎﺳﻮای آن ﻫﻤﮕﯽ ﺗﻌﻠﻖ ﺑﻪ اﯾﻦ ﻓﺮد وﺟﻮد دارﻧﺪ، آﻧﭽﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪ ﺛﺎﺑﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ وﺟﻮد؛ ﯾﺎ ﺗﺎم اﻟﺤﻘﯿﻘﻪ اﺳﺖ 611 دو ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ﭘﮋوﻫﺶﻫﺎی ﻫﺴﺘﯽ ﺷﻨﺎﺧﺘﯽ ﯾﮑﯽ از ﻣﺘﻔﮑﺮان ﻣﻌﺎﺻﺮ اﯾﻦ ﺗﻘﺮﯾﺮ را ﺗﻘﺮﯾﺮی ﺑﺮﮔﺮﻓﺘﻪ از آﺛﺎر ﭘﯿﺸﯿﻨﯿﺎن ﻣﻌﺮﻓﯽ ﮐﺮده و درﺑﺎرة آن ﭼﻨﯿﻦ ﻣﯽﻧﻮﯾﺴﺪ: »ﮔﺮﭼﻪ اﯾﻦ ﺗﻘﺮﯾﺮ را ﺣﮑﯿﻢ ﺳﺒﺰواری ﺑﯿﺎن ﻓﺮﻣﻮده ﻟﮑﻦ اﯾﺸﺎن آن را از ﮐﺘﺐ ﻋﺮﻓﺎ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺗﻤﻬﯿﺪ اﻟﻘﻮاﻋﺪ اﺑﻦ ﺗﺮﮐﻪ أﺧﺬ ﮐﺮده اﺳﺖ«.
« )ﺳﺒﺰواری، 3141، ج2، ص505 ـ 605( ﺑﯿﺎن ﻧﻮآوری ﮔﺮﭼﻪ در اﯾﻦ ﺗﻘﺮﯾﺮ ﻋﻼوه ﺑﺮ اﺻﺎﻟﺖ وﺟﻮد از اﻣﮑﺎن ﻓﻘﺮیای ﮐﻪ ﺻﺪرا در ﺑﺮﻫﺎن ﺧﻮﯾﺶ آورده، اﺳﺘﻔﺎده ﺷﺪه اﺳﺖ؛ ﻟﮑﻦ از ﺗﺸﮑﯿﮏ وﺟﻮد، وﺣﺪت وﺟﻮد و ﺑﺴﺎﻃﺖ وﺟﻮد اﺳﺘﻔﺎده ﻧﺸﺪه اﺳﺖ و ﻣﻬﻢﺗﺮ از ﻫﻤﻪ آﻧﮑﻪ راﻫﯽ ﮐﻪ ﺻﺪرا اﻧﺘﺨﺎب ﮐﺮده راه ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ اﺳﺖ اﻣﺎ آﻧﭽﻪ ﺣﮑﯿﻢ ﺳﺒﺰوار ﺑﯿﺎن داﺷﺘﻪ راه ﺧﻠﻒ اﺳﺖ؛ ﻣﺠﻤﻮﻋﮥ اﯾﻦ ﺗﻔﺎوتﻫﺎ ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه ﺗﻔﺎوتﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ اﯾﻦ ﺑﺮﻫﺎن ﺑﺎ ﺑﺮاﻫﯿﻦ ﭘﯿﺶ از آن دارد ﻣﺎ را ﺑﻪ اﯾﻦ رﻫﻨﻤﻮن ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﺣﺎج ﻣﻼﻫﺎدی ﺳﺒﺰواری را در اﯾﻦ زﻣﯿﻨﻪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻓﯿﻠﺴﻮﻓﯽ ﻣﺒﺪع ﻣﻌﺮﻓﯽ ﮐﻨﯿﻢ."