چکیده:
پرسش از امکان معرفت تاریخی و عینیت تاریخ یکی از دغدغه های مهم فیلسوفان انتقادی تاریخ در گذشته و امروز بوده است. این پرسش که ارتباط مستقیم با مقوله علمیت تاریخ دارد خواستار آن است که تاریخ باید فارغ از هرگونه نگاه شخصی و ارزشی عرضه گردد و در این صورت است که می تواند در جایگاه علمی قرار گیرد. بنابراین اهمیت این موضوع با بررسی آثار تاریخی مورخان مسلمان به جهت واکاوی مفهوم عینیت تاریخ و امکان معرفت تاریخی مورد اهتمام نویسنده قرار گرفت. مفاهیمی چون امکان معرفت تاریخی و عینیت تاریخ و مباحثی چون دخالت ارزش ها و گزینش در تاریخ، چارچوب این تحقیق را تشکیل می دهند. نویسنده در این مقاله بر آن است تا به بررسی دیدگاه تقی الدین مقریزی (م. 845) در قالب مفاهیم گفته شده بپردازد. در پژوهش انجام شده مشخص گردید مقریزی حصول شناخت تاریخی را امکان پذیر می داند و راه وصول آن را محدود به ابزارهای مادی و حسی نمی داند. از طرف دیگر از داده های مقریزی چنین بر می آید که عینیت فارغ از ارزش گذاری محال است اما نه به بهای تاثیر ارزش ها برای تحریف یا همسو سازی تاریخ با پیش فرض های مقبول مورخ.
The Question concerning the possibility of historical knowledge has been one of the major concerns of critical philosophers of history in the past and present time. This question being directly related to the objectivity of history demands the presentation of history regardless of any personal view and value; therefore، it could be set in the position of science. Consequently، the importance of this issue along with the investigation of historical works of Muslim historians to study the concept of objectivity of history and possibility of historical knowledge has been attempted by the author. The framework of this research includes the concepts such as the possibility of historical knowledge as well as the objectivity of history and the issues like intervention of values and selection in history. The author of the article is to investigate the view of Taqi al-Din Maqrizi (845 A.D) concerning the stated concepts. The research clarified that in view of Maqrizi، the historical knowledge would be attainable and the way of accomplishment is not limited to material and concrete means. On the other hand، Maqrizi’s findings reveal that the objectivity void of valuing would be impossible but at the same time the effect of values for the alteration or making it in line with accepted presumption of historians should not be ignored
خلاصه ماشینی:
"15 با این وجود، این پرسش مطرح است که آیا همه دادههای تاریخی مورد اعتماد هستند؟ چگونه مورخ قادر خواهد بود از سیل عظیم دادههای در دسترس، حقیقت را استخراج نماید؟ مقریزی با وقوف بر این مطلب، درباره نادرستی یک روایت با شیوههای پژوهشی خود قضاوت میکند و نادرستی آن را برای خواننده به تصویر میکشاند.
دیدگاه مقریزی درباره دخالت دادن ارزشها در گزارههای تاریخی در باب عدم عینیت تاریخ، آن چه مورد تأکید مورخان و فلاسفه قرار گرفته تأثیر ارزشهای شخصی مورخ در نتیجه گیریهای تاریخی و تحلیل وقایع است.
علاوه بر آن، مرتبه علمی افرادی را که درباره یک مطلب علمی اظهار نظر میکنند در درستی، نادرستی و عینیت دادهها حائز اهمیت میداند و همانطور که در روش او نیز منعکس است اعتبار دادههای تاریخی را به ارائه آنها از جانب اهل معرفت و صاحبان علم منحصر میکند.
در حالی که مورخ بزرگی چون ابن تغریبردی در باب تحلیل مقریزی درباره حکومت ممالیک، از نوشتهها و تحلیلهای استادش انتقاد میکند و تأکید مینماید که درباره برخی مطالبی که او نسبت به ملک ناصر برقوق بیان کرده است باید تأمل نمود اما درباره دیگر موضوعها اظهار نظری نمیکند.
73 این داوری ابن تغریبردی درباره استادش، در فهم این مطلب که مقریزی تا چه اندازه در شرح حال افراد، انصاف را رعایت میکند کافی است؛ چرا که مقریزی با وجود تعریفی که از ملک ظاهر مینماید او را سبکسر و نادان خطاب میکند و کسی میداند که اموال فراوانی را علیرغم همه کمبودهایی که دولت با آن مواجه بود، تلف نمود و زحمات فراوانی بر دولت تحمیل کرد ولی این مشقات، بعد از او مشخص شد و چون دوران حکومت وی طولانی نشد، فرصتی فراهم نبود تا مدح یا ذم وی گفته شود."