چکیده:
بر اساس نظریه امر الهی که پیشینه ای بس طولانی در تـاریخ اندیشـه بشـری دارد تنها معیار در احکام اخلاقی، شرع مقدس و اوامر و نواهی خداونـد اسـت . این نظریه ، در تاریخ اندیشه ، تقریرهای مختلف معرفت شناختی، وجودشـناختی، انگیزشی و ... را به خود گرفته است ، به گونه ای که امروزه باید به جـای نظریـه امر الهی از نظریه های امر الهی سخن گفت . ویلیام اکام از جمله کسانی است کـه به این نظریه توجه جدی داشته ، بر اساس آن ، منشا ارزش های اخلاقـی را اوامـر خداوند میداند و تقریری وجودشناختی از این نظریه ارائه میکند. او اوامر الهی را شرط ضروری و نیز شرط کافی برای اخلاق دانسته ، معتقد اسـت تنهـا معیـار ارزش اخلاقی اراده یا قانون الهی است . چنین دیدگاهی، البتـه ، انکـار عقلانیـت اخلاقی را در پی خواهد داشت ، عقلانیتی که آدمی را به عـدالت و انصـاف فـرا میخواند. این مقاله ، ضمن تبیین نظریه امر الهی و بیان تقریرهای مختلف از این نظریه ، به تبیین و بررسی رویکرد وجودشناختی ویلیام اکام در این باب پرداختـه است .
خلاصه ماشینی:
گزاره مذکور ـ که مـدعی اسـت کلمـۀ «نادرسـت » در متـون اخلاقی به معنای «مخالف بودن با امر خداوند» است ـ نیز به همین چالش دچـار است ، چرا که سؤالی همواره معنادار خواهد بود اگر پرسیده شود: آیا رفتاری کـه خداوند ما را از انجام آن نهی فرموده واقعا نادرست است ؟ میتوان در پاسخ به استدلال سؤال گشاده گفت : در واقع ، برای هـر تبیینـی از مثلا v,x است ، این سؤال معنا خواهد داشت کـه «آیـا x v اسـت ؟»، چنـان کـه میپرسی: آیا مثلث سه ضلعی است ؟ آیا مجرد فرد غیر متاهل است ؟ هـر یـک از این سؤالات معنایی کامل را میرساند اما در صورت معتبر بودن اشکال مبتنی بـر استدلال سؤال گشاده باید چنین سؤالاتی بیمعنا پنداشته شود.
(٥٧ :١٩٧٩ ,ldziak) بر اساس این بیان ، حقیقت ارزش های اخلاقی مرهون امر الهی است و اعمـال اخلاقی از آن جهت نادرست اند که خداوند از آنان نهی کرده اسـت .
(copleston, vol , 3 1953, 103) تقریر وجود شناختی اکام از نظریه امر الهی نشان دهنـده ایـن اسـت کـه اکـام برخلاف موضع خود در باب کلیات که گرایش نومینالیستی را در پـی گرفتـه ، در اخلاق رئالیست بوده ، قائل به قرائتی وجودشناختی از نظریه امر الهی است ، البته ، نه به این معنا که ارزش های الهی قبل از تعلق اوامر الهی به آنها حقیقت خـارجی دارند بلکه به این معنـا کـه بـا تعلـق گـرفتن اوامـر و نـواهی خداونـد بـه امـور ارزش های اخلاقی حقیقتا تحقق مییابند.