چکیده:
پیش زمینه و هدف: انگیزه داشتن فرزند باعث شده افرادی که قادر به فرزندآوری نیستند، روش های گوناگون کمکی تولید مثل را تجربه کنند. رحم جایگزین از جمله روش هایی است که معمولا پس از آزمودن سایر روش های کمک باروری، به دو شکل جانشینی جزیی و جانشینی کامل، مورد استفاده زن و شوهر نابارور قرار می گیرد. استفاده از روش جانشینی کامل که مادر جایگزین تنها مسوول بارداری جنین حاصل از لقاح اسپرم و تخمک زن و شوهر نابارور است با چالش های مختلفی روبرو است که از جمله آن ها، روایی یا ناروایی اخلاقی آن است. پرسش اصلی در بررسی اخلاقی استفاده از رحم جایگزین آن است که آیا می توان با استفاده از آموزه های نظام اخلاقی سودگرای قاعده نگر، عمل زن و شوهر نابارور، همچنین مادر جایگزین را به لحاظ سودی که از رهگذر آن متوجه آنان و جامعه می شود، اخلاقی دانست. روش: این پژوهش به صورت توصیفی و تحلیلی و با استفاده از منابع کتابخانه ای انجام و تلاش شده، پس از توضیح مفاهیم و مبانی ناباروی و اخلاق سودگرا، روایی اخلاقی استفاده از رحم جایگزین در دستگاه اخلاقی سودگرای قاعده نگر بررسی و تبیین شود. یافته ها: از آنجاکه در دستگاه اخلاقی سودگرای قاعده نگر، ملاک در اخلاقی بودن، وجود سود جمعی برای یک عمل و قرارگرفتن آن در چارچوب یک اصل اخلاقی است، تاثیر متغیرهای مختلف اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی، سیاسی از یک سو و تنوع افراد موثر و متاثر از روش مادر جایگزین، از سوی دیگر، سبب می شود نتوان حکمی کلی در سودمندی عمومی این روش برای جامعه صادر کرد و آن را در ضمن یک اصل اخلاقی مورد پذیرش، همچون ایثار، جای داد. هرچند بدون شک، استفاده از این روش در شرایط مختلف و نسبت به برخی از افراد، از سودمندی قابل ملاحظه ای برخوردار است.
خلاصه ماشینی:
" نبود یک داوری یکسان درباره استفاده از رحم جایگزین در دستگاه اخالقی بنتام ما را با این پرسش روبرو میسازد که در صورت قراردادن این مسأله در دستگاه اخالقی سودگرایی قاعدهگرا چگونه میتوان درباره آن داوری کرد؟، اما پیش از این داوری باید به چند نکته توجه داشت: 146 / فصلنامه اخالق پزشکی سال ششم، شماره بیست و دو، زمستان1391 اول: در بررسی سود و زیان استفاده از رحم جایگزین، تنها نباید به آثار مطلوب یا نامطلوب جسمی این عمل بسنده کرد، بلکه پیامدهای روحی ـ معنوی آن نیز میبایست مورد توجه قرار گیرد؛ دوم: از آنجاکه استوارت میل جامعه را به عنوان وسیلهای برای سودرسانی به فرد در نظر نگرفته، سود و زیان جامعه را بدون توجه به مالحظات فردی مورد توجه قرار میدهد، ضروری است در اثبات روایی یا ناروایی استفاده از رحم جایگزین به پیامدهای اجتماعی آن توجه شود؛ سوم: صرف نظر از داوریهای فردی و موردی درباره رحم جایگزین و برخی از استفادهکنندگان از آن، میبایست درصدد به دستآوردن قاعدهای سعید نظری توکلی، فاطمه کراچیان ثانی فراگیر نسبت به روایی یا ناروایی آن باشیم؛ چهارم: آنگونه که خود میل بر آن تأکید دارد باید دید، میتوان از عامل دیگری به جزء سود و زیان در داوری اخالقی نسبت به رحم جایگزین بهره جست."