چکیده:
در این مقاله با استفاده از رهیافت وبر، ساختار قشربندی جامعه شهری ایران در نظام جمهوری اسلامی در دهه 1360 و 1370 بررسی شده است. بر مبنای این رهیافت، تحلیل ساختار قشربندی بر اساس این سه بعد است: بهره مندی از ابزارهای فعالیت اقتصادی، داشتن مهارت و صلاحیت، استفاده از فرصت های زندگی. روش اجرای تحقیق، تاریخی است و منابع داده های آن، آمار سرشماری ده ساله نفوس و مسکن ایران در سال های 1365و 1375 بوده که از سوی مرکز آمار ایران جمع آوری شده است. نتایج پژوهش نشان می دهد با وجود برنامه های توسعه در پس از انقلاب به ویژه در دهه دوم، در بین قشر کارفرمایان همچنان مناسبات سنتی چیرگی داشته و کارکنان مستقل این قشر سنتی متوسط در بعد از انقلاب رشد زیادی کرده است. قشرهای متوسط نیز به ویژه در بخش دولتی، درنتیجه سیاست های گسترش طبقات متوسط دولتی، به خوبی رشد کرده اند تا چرخ های توسعه دولتی را بچرخانند. اما در بخش خصوصی- که بیشتر کارگران و کارمندان دون پایه در این بخش مشغول به فعالیت بودند- رشد نزولی داشته اند.
خلاصه ماشینی:
"با دور شدن از انقلاب و به کنار رفتن هالة ارزشی جنگ تحمیلی ، قریب به یک دهه با اجرای برنامه های موسوم به سازندگی و سیاست های اجراشده در دو برنامة توسـعه در کنـار تحولات ساختاری در عرصه های گوناگون ، به تـدریج لایـه هـای اجتمـاعی سـاختار قشـربندی جامعة ایران- که در دوره قبلی مرزبندیهای آن به هم خورده و نوعی بی ثباتی در میان قشرهای اجتماعی به وجود آمده بود، بـه گونـه ای کـه امکـان تحـرک اجتمـاعی عجولانـه را بـرای تمـام گروههای جامعه به ارمغان آورده بود- در نتیجة امنیت و ثبات نسبی ، رشـد اقتصـادی و تغییـر ملاکهای ارزشگذاری اجتماعی ، با منافع مشخص و سبک زندگی و ارزشهای خاص شـکل گرفت و مرز بین طبقات و گروههای اجتماعی محسوس شد.
جدول ٥ ترکیب موقعیت شغلی کارکنان مستقل (درصد) موقعیت شغلی سال ١٣٦٥ سال١٣٧٥ اجرایی و مدیریتی حرفه ای و فنی دفتری و مشابه فروش و خدمات کشاورزی تولید طبقه بندینشده جمع 0/2 2/1 0/5 30/4 13 51/8 2 100 1/4 4/6 0/3 30/5 12/2 47/6 3/4 100 با رشد و گسترش گروه های جدید، این طبقة متوسط مرفه که نیروی سنتی مهمـی بـه شـمار می آمد، موقعیت خویش را حفظ کرد و در این دو دهه به بزرگترین قشر اجتماعی تبدیل شد."