چکیده:
شخصیت پیامبر بزرگ اسلام و وقایع ایام حیات او متون سیرهای، روایـی ، مغـازی و تاریخی را درباره آن حضرت پدید آورده و از مضامین مهم ادب عربی و پارسـی شـده است . این موضوع به ادبیات عامیانه نیز راه یافته و بخشی از بینش هـا، باورهـا و عقایـد مردم را شکل داده است . در ادبیات عامیانه ، جلوههای مختلفی از اخـلاق، رفتـار، ابعـاد وجودی و کرامات آن حضرت در قالب باورها، نکات تعلیمی و اندرزی ترسیم شده که اگرچه وجه ظاهری آنها ساده به نظر می رسد لیکن بن مایه های آن ریشه در آیات قرآنی ، روایات، سیره نبوی، حکایات تاریخی و متـون ادبـی ، حکمـی و تمثیلـی دارد. در طـی قرنها این باورها در ادبیات شفاهی و محـاورات روزانـه تکـرار شـده بـه گونـه ای کـه بخشی از عقاید و جهانبینی ها را رقم زده است . این مقالـه جایگـاه پیـامبراکرم(ص ) در ادبیات عامیانه را مورد بررسی قرار داده و با طرح نمونه هایی سیمای آن حـضرت را در فرهنگ مردم نشان داده است .
خلاصه ماشینی:
در ذيل بـا طـرح نمونـه هـايي سـيماي آن حضرت در فرهنگ عاميانه نشان داده مي شود: سوگند به نام پيامبر(ص ) مردم در زندگي روزانه و محاورات و مکالمات خود، براي طرح بي گنـاهي ، برائـت جستن و رفع اتهام از خود، مبادرت نکردن به دزدي يا عـدم بيـان سـخن دروغ دربـاره کسي ، نبود غش و تقلب در معامله و داد و ستد، پايدار ماندن بر عهـد و پيمـان و اخـذ تصميم و اموري از اين قبيـل ، نـام پيـامبر(ص ) را بـه ميـان آورده و بـه او سـوگند يـاد مي کنند.
تجليـل و تکـريم پيامبر اسلام(ص ) در قرآن که در آيات متعدد آمده اسـت (بقـره / ١٤٣، آلعمـران /١٣٢، نــساء/ ٦٩ و ٨٠، اعــراف/ ١٥٧ و ١٥٨، انفــال/ ٢٤ و ٢٧، توبــه / ٦١ و ١٢٨، نــور/ ٦٣، احزاب/ ٢١ و ٤٠، فتح / ٢٩، حجرات/ ٣، مجادله / ١٢٩، حشر/ ٧) و بيان شأن و عظمت او، موجب قداست وي نزد مردم شده که علاوه بر مقدس دانستن او، به نام وي سوگند ياد مي کنند و بر اين سوگندها پايبندند.
» اين دستور صريح خداوند و نيـز پـاداشهـايي کـه بـراي ذکـر صـلوات بـر پيـامبر اکرم(ص ) در متون روايي آمده (اميني ، ١٣٦٢ الف : ١٨٣ -١٨٠ ) و اهتمام مـسلمانان بـه ترويج اين شعار الهي در جامعه ، سنت حسنه درود فرستادن بر رسول خدا را به صورت يک عمل رايج در ادبيات عاميانه در آورده است .
(امينـي ، ١٣٦٢ : ٢٥- ٢٠، ٤٧-٤٥ و ١١٤) از اين رو، مردم هنگام حاجـت خواسـتن يـا بـراي دفـع آفـات و بليات، پيامبر خدا را واسطه سوگند خود قرار مي دهند که نشاندهنده باور مـردم دربـاره شأن رسول الله (ص ) نزد خداوند مي باشد و اينکه به واسطه نام ايشان، بلايا از آنان دفـع مي شود.