چکیده:
در ایران جشن ها و مراسم ملی بر اساس تقویم خورشیدی و اعیاد و سوگواریهـای مذهبی بر بنیاد تقویم قمری اجرا می شود. به همین دلیل بعضی از مناسبت هـای شمـسی و قمری تقارن می یابند و گاهی این امر تعارضهایی ایجاد می کنـد. اوج ایـن قرینگـی ، مصادف شدن عید نوروز با ماه محرم است و علاوه بر این تقارن، برخی خانوادهها پیش از رسیدن بهار و ایام نوروز عزادار می شوند. مردم برای درک نـوروز و ادای احتـرام بـه سوگواریهای مذهبی و نیـز احتـرام بـه صـاحبان مـصیبت (در مـورد سـوگواریهـای شخصی ) راههای میانه ای را بنیان نهادهاند که جلوههایی آیینی یافته است مانند پیکهای نوروزی که در چنین روزهایی اشعار مذهبی موسوم به دوازده امام را می خوانند، نوعیـد که در اولین صبح عید پس از فوت درگذشته در مساجد یا خانه متوفی اجرا می شـود و در واقع اولین عید متوفی است . عرفه یا علفه که عید مردگـان اسـت و مـردم یـک روز مانده به عید نوروز به مزار اموات خود می روند. جلوههای آیینـی دیگـر ایـن تقـارن در سنت های بیرون آمدن از عـزا ماننـد عـوض کـردن لبـاس بازمانـدگان، دعـوت گـرفتن صاحبان مصیبت به ناهار یا شام یا فرستادن غذا برای آنها، روشن کـردن اجـاق خانـه و مواردی از این قبیل تبلور یافته است .
خلاصه ماشینی:
تقارن نوروز با سوگواريهاي مذهبي دو ماه محرم و صفر، نوزدهم تا بيست و سوم ماه رمضان، روزهاي شهادت هر يـک از چهارده معصوم از عمدهترين سوگواريهاي مذهبي هستند که تقارن گاه به گـاه ايـن روزهاي عزا با ايام نوروز آيين هايي را در مناطق مختلف ايران بـه وجـود آوردهانـد کـه تعدادي از آنها در پي مي آيد: - نوروز و محرم و صفر: در ولمرز شهسوار اگر ايام عيد نوروز مصادف با محرم يا وفات ائمه مي شد اهالي ولمرز شيريني نمي خريدند، سفره هفت سين پهن نمـي کردنـد و تدارک عيد نمي ديدند و تا آخر ماه صفر از جشن و سرور خـودداري مـي کردنـد و بـه واجبات ديني و مذهبي مي پرداختند و اگر هم به ديد و بازديد مي رفتند به جاي تبريـک / مي گفتند: «خدا ثواب دهد، انشاءالله بـه زيـارت برويــد، خداونــد ســلامتي بدهــد.
به فاصله شش سال يعني عبور از دو ماه محـرم و صفر، در اين مناطق عيـد برگـزار نمـي شـد و مردم در اين ايام به هنگام ملاقـات بـه يکـديگر مــي گفتنــد: «بــر قــاتلان سيدالــشهدا لعنــت » (جنگروي، قلعه بهمن ، ٤٩/١٠/١٤/ نوغابي ، نوغاب، ٥٠/١٢/٩) اهالي اصفهان با اين موقعيت به گونه اي ديگر برخورد مـي کردنـد؛ مـردم بـه ديـد و بازديد مي رفتند ولي به جاي تبريک به يکديگر مي گفتند: «بـر دل سـياه يزيـد لعنـت » و جواب مي شنيدند: «بيش باد» (موبد، اصفهان، ٥٢/١٢/١٢) در ميمه اصفهان هم مـردم بـه هنگام بازديد مي گفتند: «سال نو آمد پديد لعنت حق بر يزيد» و در مجلس ديد و بازديد گلاب به مهمانان تعارف مي شـد و مهمانـان صـلوات مـي فرسـتادند.