چکیده:
مثلها به عنوان موجزترین شکل ادبیات شفاهی، بازتابدهنده خواستها، آرزوها، تفکرات و بینش یک ملت است. فرهنگ، اجتماع، سیاست، اقتصاد و ویژگیهای هریک از آنها در مثلها به مثابه عصاره خردجمعی قابل جستجو است. در بعضی مثلها جنبههای اقتصادی همچون نقدینگی، هزینهها، قناعت و عناصر مالی وجود دارد که نگاه و برخورد مردم را به این مسایل نشان میدهد. به طور کلی، ادبیات شفاهی از جمله مثلها و زبانزدها تابع سنتها، زندگی اجتماعی، شرایط اقلیمی، جغرافیایی، فرهنگی و قومی میباشند. نوع زندگی قوم بختیاری و فعالیتهای اقتصادی، شیوه معیشرت و مصرف آنان به دو عصر محیط با محوریت نقش مهم انسان و نیروی کار انسانی در اقتصاد خانواده و زندگی ایلی و تلاش و کوچ برای گردآوری خوراک در چراگاههای طبیعی بستگی دارد زیرا درآمد خانوادههای عشایر بختیاری به دامداری، کشاورزی، و صنایع و فرآوردهای به دست آمده از آن نظیر شیر، پرواربندی، بافت قالی، گبه و.. وابسته است. به همین خاطر با بررسی زبانزدها و دیگر عناصر فولکور هر قوم به بسیاری از امور از جمله الگوهای ارزشمند مصرفی از جمله اعتدال در مصرف، دوری از اسراف، سفارش به قناعت افزایش بهرهوری، پرهیز از صفات نکوهیدهای چون مالاندوزی، تنگنظری، آموزش و تریوج خوداتکایی میتوان دست یافت. از آنجا که برخی مثلها به صراحت یا به تلویح ریشهای تاریخی دارند و داستانی را از زندگی و رمز و رازهای آن حکایت میکنند، ظرفیت مناسبی برای پرداخت در برنامههای نمایشی تلویزیونی دارا هستند. بیان الگوهای معیشتی و مصرفی زندگی سخت عشایری، موضوع مناسبی برای تولید برنامههای نمایشی اقتصادی است تا دیگر قشرهای جامعه ضمن آشنایی با ارزشهای فرهنگی و اقتصادی زندگی ایلی، تصویر مطلوبی برای دستیابی به الگوی صحیح مصرف و تولید بومی در پیش چشم داشته باشند. همچنین برای استفاده بهتر از مثلها و متلها میتوان از آنها به صورت زیرنویس برنامههای مجری محور و گفت و گو محور استفاده کرد. تولید مجوعههای نمایشی برگرفته از بن مایههای ضربالمثلها و زبانزدها صورت دیگر بهرهبرداری از ادبیات شفاهی است.
خلاصه ماشینی:
نـوع زنـدگي قـوم بختياري و فعاليت هاي اقتصادي، شيوه معيشت و مصرف آنان به دو عنصر محيط بـا محوريـت نقش مهم انسان و نيروي کار انساني در اقتصاد خانواده و زندگي ايلي و تـلاش و کـوچ بـراي گردآوري خوراک در چراگاههاي طبيعي بستگي دارد زيرا درآمد خانوادههاي عشـاير بختيـاري به دامداري، کشاورزي و صنايع و فرآوردههاي به دست آمده از آن نظير شير، پرواربندي، بافت قالي ، گبه و ...
)رجوع شود به تصویر صفحه) ٤) عزاداري: يکي ديگر از سنت هاي بختياريها کمک نقدي يا اهداي دام براي هزينـه هـاي سنگين مراسم سوگواري است .
بنا به نوع زندگي و آداب و رسوم ايلي از هنگام فوت تـا چنـد ماه و سالگرد، افراد براي عرض تعزيت و تسليت (سرسلامتي ) بـه خانـه متـوفي رفـت و آمـد دارند؛ با اين همه هزينه هاي پذيرايي ، خوراک دادن (تمام وعدههاي غذايي دست کم تا هفته ) و ساخت نمادهايي چون شيرسنگي (بردشير) و مافگه ١ بسيار است ، لذا کساني که در اين مراسـم شرکت مي کنند پول نقد، گوسفند يا اقلام مورد نياز خانواده را تأمين مي کنند که به ايـن کمـک «سرباره» مي گويند.
نوع زندگي بختياريها، بويژه کوچندگان و عشـاير بـه نيـروي فـردي و جسـمي اشـخاص وابستگي بيشتري دارد، لذا فعاليت هاي اقتصادي با محوريت انسان جايگاه مهمي پيدا مـي کنـد، مثلا «پسر دوست بودن» عشاير و روستاييان ريشه در نيازمنديهاي اقتصـادي دارد، يعنـي ايـن امر به علت محور بودن مردان در فعاليت هاي اقتصـادي و بـويژه کشـاورزي نمـود پيـدا کـرده است .
کاربرد: به مال اندک خود قانع بودن نهايت آزادگي است .
کاربرد: کسب مال و تجارت مستلزم داشتن عقل است .