چکیده:
نشانه های نمادین مذهبی در ایران، در باورهای باطنی و اعتقادات دینی مردم ریشه دارنـد و برای شناخت عمیق تر آنها باید فرهنگ و هنر اسلامی و باورداشت های دیرینه پیش از اسـلام را مورد توجه قرار داد.
سوگیادهای مذهبی ، از پرجلوهترین نشانه های نمادین معنوی در ایران هستند که همواره با نوعی نمایش آیینی همراه بودهاند. سرچشمه معنایی این جلـوههـای نمـادین را بـا کنکـاش در باورها و معتقدات مردم می توان بازشناخت ؛ زیرا این عناصر در طول تاریخ با زندگی اجتمـاعی و معنوی مردم در ارتباط بودهاند.
رسانة ملی با نمایش سوگواریهای مذهبی ، نقش مهمی در تقویـت ارزشهـای اسـلامی و جانمایه های اعتقادی مردم مناطق مختلف ایران دارد. در این میان، بازنمایی رسـانه ای و تحلیـل و بررسی ژرفانگر نمادپردازیها و شبیه سازیهای عزاداری مـاه محـرم، بـه تحکـیم عقلانـی و
خردورزانه باورهای عاشورایی مردم کمک بـه سـزایی خواهـد کـرد و ایـن رسـالت ، بـا تعمـق صاحبنظران در کنه معانی ابزارها، شخصـیت هـا و اسـباب و آلات و بـویژه اشـعار، رفتارهـا و مفاهیم عاشورایی در رسانه حاصل خواهد شد. در این بازنمایی می توان از شیوههای بیان خـود نمادها یعنی تمثال (تصویر)، نمایه (علی ) و سمبل (قراردادی) استمداد طلبید
خلاصه ماشینی:
جلوههاي نمادين عزاداري ماه محرم در مناطق مختلف ايران 1 علي آني زاده چکيده نشانه هاي نمادين مذهبي در ايران، در باورهاي باطني و اعتقادات ديني مردم ريشه دارنـد و براي شناخت عميق تر آنها بايد فرهنگ و هنر اسلامي و باورداشت هاي ديرينه پيش از اسـلام را مورد توجه قرار داد.
خوانچه بستن ، حنا گرفتن بـه دسـت و پـاي مرادمنـدان (صـادقي ، ايـذه، ١٣٥٧) روانـه کـردن نوجواني خوشسيما به حجلة عروسي (غفاري، خلف محمدي ، شوشتر، بـي تـا) کـل کشـيدن و گريه کردن همزمان (مختارپور، ١٣٨٣: ١٤٣ و ١٤٤) و نشاندن عروس حضرت قاسـم ع درون حجله و بوسيدن روي او به منظور سفيدبختي و حاجت روايي (نخبه ، بهبهان، ١٣٥٢) نمونه هاي ديگري از رفتارهاي نمادين مردم هستند که در قالب آيين هـاي مربـوط بـه تـابوتواره حجلـه حضرت قاسم ع شکل گرفته اند.
(مختارپور، ١٣٨٣: ١٤٣) پس همانگونه که جامه کردن علم ، نمادي از آماده شدن براي رزم و لشکرکشي است ، علـم واچيني ، خم کردن علم ، سر به زير کردن علم و بيرون آوردن پنجه و ماهچه علم نيز نمادهـايي از پايان واقعه عاشورا و کشته شدن علمدار کربلا هستند و چه زيبا هر ساله علـم هـا بـاز جامـه مي شوند و به اين ترتيب ، شعار «هر روز، عاشورا و همه زمين ها، کربلاست » را در نظرها زنـده مي کنند.
(شـريعتي ، ١٣٧٧: ٣٢ و ٣٣) بايد اضافه کرد پيدايش سقاخانه ها نيز نوعي پذيرش عمومي و جلوهاي نمادين و بيرونـي از آبرساني در روز کربلاست که نه تنها در ايام محرم بلکه در طول سال، در معابر و گذرگاههـا، واقعة عاشـورا را بـراي مـردم تـداعي مـي کنـد و بـه گونـه اي غيرمسـتقيم و تمثيـل وار وفـاي حضرت ابوالفضل ع را به مردم يادآور مي شود.