چکیده:
در پژوهش حاضر که به بررسی موضوع هویت فرهنگی در محتوای روایی مجموعه های تلویزیونی ایرانی پرداخته است ، هویت ، به سطوح و انواع فردی و جمعی و هویت جمعی ، خود به هویت های قومی ، ملی ، دینی و مدرن تقسیم می شود. از آنجا که هویت فرهنگی ، در اصل برساخته ای از تعامل و پیوند بین مولفه های گفته شده در ساختار اجتماعی است ، کلیه مفاهیم یاد شده را دربر می گیرد. این مفهوم در قالب نظریه کاشت گربنر، به عنـوان الگـویی معنـایی مطـرح اسـت کـه از طریـق مجموعه های نمایشی تلویزیون، بازنمایی و به مخاطبان القا می شود. برای بررسی موضوع پژوهش ، مجموعه تلویزیونی «خط شکن » به روش هدفمند انتخاب شده است . از کل ٢٢ قسمت این مجموعه ، ١٤ قسمت و ١٦ صحنه (بـه عنـوان کوچـکتـرین واحـد تحلیل ) به روش تحلیل نشانه شناختی ، مورد بررسی قرار گرفته است . نشانه ها و رمزهای موجود در قسمت ها و صحنه های انتخاب شده که دارای مضامین هویت فرهنگـی هـستند، بـر اسـاس روش تحلیل جان فیسک، در سه سطح رمزگان واقعیت ، بازنمایی و ایدئولوژی، تحلیل و ارزیابی شدهاند. یافته های پژوهش نشان می دهد در این مجموعه تلویزیونی هویـت دینـی ، بـه عنـوان هویـت فرهنگی پایه و برتر بازنمایی شده است . در مقابل ، هویت ملی و مدرن نیز به عنـوان سـطوحی از هویت فرهنگی با بار ارزشی پایین به نمایش درآمده است .
خلاصه ماشینی:
با توجه به اینکه هویت مدرن نیز نوعی از هویت را در تاریخ معاصر به افراد و جامعـه بخشیده است و این نوع هویت ، درواقع رهآوردی از غرب و فناوریهای مـدرن آن اسـت و نمی توان آن را برسـاخته ای از فرهنـگ و سـنت بـومی مملکـت دانـست ، لازم اسـت بـه بحرانهای هویتی در تاریخ معاصر و جامعه امـروز کـه تعامـل بیـشتری بـا بیـرون مرزهـای جغرافیایی دارد، توجه بیشتری شود.
البته از آنجا که مفسران، خود باید به نشانه ها معنا ببخشند، از این رو، تضمینی نیست که مفاهیم کشف شده، اسـتنباط مطلقـی از مـتن مورد بررسی باشد و جز آن را نتوان برداشت کرد، بلکه ممکن است ساختار فرهنگـی و اجتماعی متفاوت و نگاه متنوع مفسران، باعث برداشت های به نسبت متفاوتی از متن در دست پژوهش شود (آسابرگر٣، ترجمه اجلالی ، ١٣٧٩).
بنابراین ، رمزگان متن سریال که همان نظام نشانه های حامل مفاهیم است ، با رویکرد بررسی هویت فرهنگی و در چارچوب نظریه کاشت مورد مطالعه قرار گرفته اسـت .
اما اگر بخواهیم توجهی دقیق تر به نشانه ها و شـاخص هـای هویـت فرهنگی داشته باشیم ، خواهیم دید که در بین سه سـطح مـورد بررسـی (ملـی ، دینـی و مدرن)، این هویت و فرهنگ دینی است که از نقش ارزشی و مثبت برخـوردار اسـت و در مقابل ، هویت ملی و مدرن را با بار ارزشی کمتر می بینیم .