چکیده:
در این نوشتار ضمن ارجنهادن به شخصیت برجسته و وثاقت و مقام علمی علیبن ابراهیم قمی، اعتبار تفسیر منسوب به او مورد نقد و بررسی قرار گرفته است. با توجه به این که تفسیر قمی موجود، تلفیقی از روایات ابوالفضلالعباس از علیبن ابراهیم و ابوالجارود و روایات سایر مشایخ میباشد؛ و از طرف دیگر مرحوم کلینی در کتاب شریف کافی روایات تفسیری متعددی از قول استاد خود علیبن ابراهیم آورده است؛ نویسنده به منظور بررسی میزان اعتبار تفسیر قمی موجود، روایات تفسیری علیبن ابراهیم در کتاب کافی را استخراج نموده و ضمن تطبیق تکتک آنها با روایات تفسیر قمی، فقط به یک مورد انطباق برخورد نموده است. لذا در این مقاله به این نتیجه دست مییابد که تفسیری که در اختیار شیخ کلینی بوده، متفاوت از تفسیری است که هماکنون در دسترس ماست.
خلاصه ماشینی:
"با توجه به این که تفسیر قمی موجود، تلفیقی از روایات ابوالفضلالعباس از علیبن ابراهیم و ابوالجارود و روایات سایر مشایخ میباشد؛ و از طرف دیگر مرحوم کلینی در کتاب شریف کافی روایات تفسیری متعددی از قول استاد خود علیبن ابراهیم آورده است؛ نویسنده به منظور بررسی میزان اعتبار تفسیر قمی موجود، روایات تفسیری علیبن ابراهیم در کتاب کافی را استخراج نموده و ضمن تطبیق تکتک آنها با روایات تفسیر قمی، فقط به یک مورد انطباق برخورد نموده است.
انطباق کامل از نظر سند فقط یک مورد (ردیف 161) از حیث سلسله سند برهم منطبق هستند: کافی، ج 5، ص 442، روایت 9: محمدبن یحیی عن احمدبن محمد و علیبن ابراهیم عن أبیه جمیعا عن ابنمحبوب عن هشامبن سالم عن بریدالعجلی قال: سألت أبا جعفر علیهالسلام عن قولالله «و هوالذی خلق منالماء بشرا فجعله نسبا و صهرا» فقال: انالله تعالی خلق آدم منالماء العذب و خلق زوجته من سنخه فبرأها من أسفل أضلاعه فجری بذلک الضلع سبب و نسب ثم زوجها ایاه فجری بسبب ذلک بینهما صهر و ذلک قوله «نسبا و صهرا» فالنسب یا اخا بنی عجل ما کان بسبب الرجال والصهر ما کان بسبب النساء.
از این مورد نیز دو نمونه یاد میکنیم: الف) کافی، ج 1، ص 163، روایت 4: علیبن ابراهیم عن محمدبن عیسی عن یونس بن عبدالرحمن عن ابن بکیر عن حمزة بن محمد عن ابی عبدالله علیهالسلام قال: سألته عن قول الله «و هدیناه النجدین» قال: نجدالخیر والشر."