چکیده:
مایکل ریفاتر، دو شیوۀ خوانش اکتشافی و پسنگر را در نشانهشناسی شعر مطرح کرده است. در خوانش اول به بررسی مفهوم و معنا و در خوانش دوم به دلالتهای زبانی توجه میشود. در خوانش دوم، پس از بررسی عناصر غیردستوری، ارتباط پنهانی و درونی عناصر متن درقالب انباشت و منظومههای توصیفی تبیین میشود، سپس خواننده به دریافت هیپوگرامها روی میآورد، و درنهایت این مباحث به دریافت و کشف ماتریس ساختاری شعر میانجامد. در این مقاله، پس از بررسی عناصر غیردستوری، انباشتها و منظومههای توصیفی در دو شعر زمستان اخوان و پیامی در راه سپهری، ماتریس ساختاری زیر بهدست آمده است: شعر زمستان: ترس و ناامیدی مردم، امیدواری شاعر بهکمک دیگران، خفقان، ناامیدی شاعر؛ شعر و پیامی در راه: آشتیدادن و دوستی و محبت آوردن و رفع کاستی توسط شاعر، زشتی و کاستی در جامعه، برقرارشدن کمال و زیبایی در جامعه.
خلاصه ماشینی:
"او می گویـد در زبـان شـعر، سـطح اکتشـافی خوانش با معنا خود را بروز می دهد و همة کوشش منتقد در این سطح آن است که به معنی صحیح و درستی از متن دست یابد ولی در سطح خوانش پس نگر، منتقد باید به دلالت های زبانی متن روی آورد و به شناخت سازواری ها، هماهنگی هـا و ارتباطـات پیدا و پنهان عناصر آن دست یازد تا درنهایت بتواند به پیکرة واحـد و وحـدت ذاتـی شعر دست یابد: ریفاتر نظریة خود را در کتاب نشانه شناسی شـعر (١٩٧٨) بسـط داد و در آن اسـتدلال کرد که خوانندگان برخوردار از توانش می توانند به فراسوی معنای ظـاهری راه یابنـد.
با توجه به آنچه عنوان شد، باید گفت که نتیجة به دست آمده در مقالة حاضر ـــ کـه بـا بهره گیری از روش نشانه شناسی ریفاتر ارائه شده ــ در هیچ یک از تحلیل های پیشـین بیـان نشده است ؛ همچنین ، در این خوانش می توان به دلالت های نسبتا تازه ای در قالب هیپوگرام و ماتریس ساختاری دست یافت که منتج از الگو و روشی نظام مند و دارای طـرح اسـت و خواننده را در عمل خوانش با ذهنیتی فرمول گونه و ریاضی وار اقناع می کند.
نتیجه گیری چنان که در مقاله دیده شد، در نظریة نشانه شناسی ریفاتر، ضمن توجه بـه جوانـب مختلـف ساختاری شعر ــ یعنی انباشت ، منظومة توصیفی ، هیپوگرام و ماتریس ساختاری ــ برخی از زوایای پنهان اشعار هویدا می شود و انسجام و طرح فکری و دلالت هایی که در پس معنای ظاهری شعر نهفته ، با این الگو قابل تبیین است ."