چکیده:
صرف نظر از اینکه در یک دهة گذشته سهم زنان در آموزش عالی، به ویژه در مقاطع کارشناسی و عمومی افزایش یافته است و بارقههایی از گسترش حضور زنان در موقعیتهای شغلی بالاتر وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی دیده میشود، اما حضور ایشان در مقاطع بالای تحصیلی و شغلی نظام آموزش پزشکی همچنان اندک و کمرنگ بوده و نابرابریها و تحریمهای اجتماعی مبتنی بر جنسیت در این حوزه چشمگیر است. در این مقاله، با اتخاذ رویکرد روششناختی کیفی و با استفاده از تکنیک « مصاحبه با مطلعین کلیدی» تلاش شده است فهم شماری از مطلعین کلیدی نظام آموزش پزشکی ایران دربارة این موضوع مورد مطالعه قرار گیرد. یافتههای این واکاوی نشان میدهد که مشارکتکنندگان، پنج مقوله یا عامل مهم مرتبط با عاملیت و ساختار را به مثابه موانع عمده در مشارکت جدی و واقعی زنان در مقاطع و مدارج بالای علمی و دانشگاهی نظام آموزش پزشکی مشخص کردهاند. این پنج عامل بازدارنده عبارتند از: « وارد شدن به حوزة ازدواج و خانواده»، « مردسالاری یا پدرسالاری موجود در فرهنگ جامعه ایرانی»، « مسائل مالی و اقتصادی»، « تفاوتهای روانشناختی موجود میان دو جنس» و « مسألة رعایت حدود شرعی و عرفی در روابط بین دو جنس». همچنین از نظر مشارکتکنندگان، اگرچه نقش مسئولین و تصمیمگیران نظام آموزش پزشکی در عدم دستیابی زنان به پستهای مدیریتی پررنگ است، اما نمیتوان نقشی بازدارنده در خصوص ادامه تحصیل زنان برای ایشان قائل شد. منحیثالمجموع، میتوان عامل « خانوادة مردسالار و مبتنی بر کلیشههای جنسیتی» را در صورتبندی تحریمهای اجتماعی مبتنی بر جنسیت و سلب فرصتهای برابر پیشرفت از زنان در حوزة نظام آموزش پزشکی ایران به عنوان عاملی بسیار مؤثر معرفی نمود.
خلاصه ماشینی:
"جدول (2) فراوانی و درصد فراوانی کادر آموزشی گروه پزشکی به تفکیک جنسیت و مرتبة علمی در سال تحصیلی 87-86 ردیف عنوان رتبة علمی فراوانی کادر علمی گروه پزشکی در سال تحصیلی 87-86 زن مرد فراوانی درصد فراوانی درصد 1 کل اعضای هیأت علمی گروه پزشکی 11635 3702 32% 7933 68% 2 اعضای با درجة استادی، دانشیاری و استادیاری 7691 1906 25% 5785 75% 3 اعضا با درجة استادی 473 63 13% 410 87% (منبع: تارنمای مؤسسة پژوهش و برنامهریزی آموزش عالی، 1390) Ph. D این مقاله با مدنظر قرار دادن مسائل مذکور، یعنی اولا دودستگی و شکاف موجود در آمار مربوط به ورود دختران به مقاطع مختلف تحصیلی، به طوریکه، به رغم حضور پررنگ در مقاطع اولیة تحصیلی، در مقاطع بالاتر و حوزههای تخصصی حضور بسیار کمرنگی پیدا میکنند و ثانیا حضور کمرنگ زنان نسبت به مردان در موقعیتهای شغلی دانشگاهی و آموزشی نظام آموزش پزشکی، درپی پرداختن به این پرسش اساسی است که کدام عوامل اجتماعی - فرهنگی یا اقتصادی موجب شدهاند تا شمار کثیری از دخترانی که به دانشگاههای علوم پزشکی سرازیر شده و در بدو ورود به دانشگاه از سهم چشمگیری در اشغال موقعیتهای تحصیلی برخوردار هستند، به همان گامهای نخست بسنده کرده و با گذر زمان ظرفیتهای تخصصی و شغلی آکادمیک آینده را در این حوزه به مردان واگذار نمایند؟ بر این اساس، این مقاله به طور مشخص در پی پاسخگویی به دو سؤال زیر است: - عوامل مؤثر بر سهم کمرنگ زنان نسبت به مردان در حوزههای تحصیلی تخصصی و فوق تخصصی و حرفهای و نیز کسب موقعیتهای شغلی دانشگاهی در نظام آموزش پزشکی کدامند؟ - نقش مدیران و تصمیمگیران واقعی در این حضور کمرنگ زنان در نظام آموزش پزشکی ایران به چه میزان است؟ این مطالعه، از حیث زمینه در حیطة مطالعاتی «جامعهشناسی آموزش پزشکی 1 » (م."