چکیده:
امروزه بیتوجهی معماران و طراحان به ارزشهای متفاوت زنانه، غالبهای جدید غیر قابل انعطافی را تشکیل داده است. وجود آشپزخانههای باز در خانهها و آپارتمانهای جدید جزئی از ساختار واحد مسکونی امروز ایران به حساب میآید. این تغییر فضایی پیامدهایی در نظام اجتماعی و روابط انسانی دارد. این مقاله در صدد کاوش تجربه زیست زنان ایرانی در این فضای نوپدید است. این مقاله با بهرهمندی از روش مصاحبه کیفی تفاسیر زنان تهرانی از این پدیده را بازنمایی میکند. زنان موافق مورد مصاحبه دلایلی چون از میان رفتن حریم اختصاصی، نامناسب بودن این سبک معماری با سبک زندگی ایرانیان در زمینه آشپزی و پوشش را عمدهترین دلایل مخالفت خویش با این سبک معماری ذکر کردهاند. در مقابل زیبایی و به روز بودن و همچنین امکان ارتباط بیشتر با فضاهای دیگر و خانواده از سوی زنان موافق، دلایل مناسب بودن این سبک دانسته شده است. یافتههای این مقاله ضرورت ارائه مدلهای معماری متنوعتر برای خانههای ایرانی را مطرح میکند. مدلهایی که ضمن دارا بودن ارزشهای زیباشناختی برای سبکهای زندگی متنوع زنان ایران، گزینههای متنوعتر و سازگارتری را عرضه نمایند.
خلاصه ماشینی:
"پرسش این است که آیا قلب تپنده یک خانه که آشپزخانه آن میباشد و فضایی کاملا زنانه تعریف میشود، منحصرا برای زنان و با توجه به روحیات، خلقیات، فرهنگ، نیازهای حرکتی و جسمی، علائق و کاری که او در حال انجام است، طراحی شده است یا خیر.
ولی آیا این آشپزخانههای کاملا اپن با فرهنگ طبخ، شست و شوی و کاربریهای آشپزخانه یک زن ایرانی منافات ندارد؟ آیا این گونه آشپزخانه برای یک زن غیرایرانی که مثلث کار او الزاما در آشپزخانه شامل سه رکن اصلی اجاق، ظرفشویی و یخچال نیست، طراحی نشده است؟ آیا نوع حیات، تعاملات، کارکرد و رفتار یک زن ایرانی و زن غیرایرانی در یک آشپزخانه اپن یکسان است؟ آیا این گونه نیست که او سعی میکند با بستن طاقهای باز آشپزخانهاش، حریم و خلوت یک فضای ایرانی را بدان بازگرداند؟ چارچوب نظری بویز مطرح میکند که در کشورهای غربی و اروپایی، بسیاری از پیشنهادهای طرحهای معماران و برنامهریزان، آشکارا با جنسیت سر و کار ندارند بلکه در عوض از کاسپنت(مفهوم) عملکرد یا غیبت استفاده میکنند.
سعیده هشت سال است در آپارتمان نود متری خود در خیابان خیام زندگی میکند، با وجود گذراندن تنها دو ساعت از وقت روزانهاش در آشپزخانه، از آشپزخانه ده متری خود به طور نسبی رضایت دارد و دلیل آن را این گونه ذکر میکندکه: «آشپزخانه من اپنه و من مجبورم گازم رو کنار اپن یعنی نزدیک هال بذارم و تمام مدت باید نگران چربی و کثیفی باشم.
این دو دسته عبارتند از: 1) وسعت دید و افزایش میزان روشنایی 2) بهبود جنبه زیبایی شناسی خانه و شبیه بودن آن به خانههای مدرن 3) امکان ایجاد ارتباط بهتر از آشپزخانه با دیگر اعضای خانواده برای نمونه مریم ساکن منطقه فرمانیه تهران، زنی جوان و بسیار اهل مهمانی است."