چکیده:
در سایه رواداری مذهبی و دوری از تعصب است که اندیشه های مختلف و گاه متضاد اجازه ظهور پیدا می کنند و زمینه شکوفایی علمی و فرهنگی فراهم می شود. رواداری عامل پویایی، بالندگی و رشد اندیشه های مختلف است و باعث بالا بردن ظرفیت پذیرش و تحمل عقاید مختلف جامعه در معرض تضارب آرا می شود. نقش رواداری مذهبی در توسعه علم و فرهنگ و مراکز علمی و فرهنگی و در پی آن وضعیت عالمان در دو دوره آل بویه و سلاجقه برجسته می باشد. این نوشتار با رویکرد تطبیقی و مقایسه ای بر آن است ضمن واکاوی، توصیف و تحلیل عناصر برجسته و اثرگذار، رواداری مذهبی در امور علمی و فرهنگی را در دو دوره آل بویه و سلاجقه مورد بررسی، مقایسه و سنجش قرار دهد.
خلاصه ماشینی:
"همچنین با مقایسه وضعیت عالمان و دانشمندان در عصر آلبویه و سلاجقه این نکته روشن میشود که در عصر آلبویه، آزادی عمل علما و فضای باز علمی برای دانشمندان و عالمان مذاهب حاکم بوده و فراهم بودن شرایط اظهار تفکر و اندیشههای نو و بدیع، زمینهساز ظهور عالمان و اندیشمندان نامی و توسعه و پیشرفت علوم مختلف شده است.
مساجد که همواره بهعنوان یکی از مراکز مهم علمی و فرهنگی مسلمانان بوده، در عصر سلاجقه نیز نقش مهمی در علم آموزی داشتهاند، با این تفاوت که به محلی برای تبلیغ مذاهب حنفی و شافعی تبدیل شده و چون پایگاهی برای ترویج اندیشههای آنان فعال بودند مانند مسجد جامع منیعی نیشابور، 4 مسجد جامع عتیق نیشابور 5 و مسجد جامع قصر بغداد.
حمایت و پشتیبانی حاکمان و سیاست مداران آلبویه از اهل دانش و فرهنگ، حمایت از اندیشههای نو و بدیع، نگرش مثبت نسبت به میراث فرهنگی تمدنهای بزرگ قبل از اسلام، ایجاد زمینه برای توسعه و ترقی علوم مختلف، حمایت از اندیشمندان و عالمان مذاهب گوناگون، ظهور عالمان و اندیشمندان نامی، گسترش مراکز علمی و فرهنگی و فراهم بودن فضای مباحثه و مناظره و در پی آن تعامل علمی در بین مذاهب مختلف از نتایج رواداری آلبویه در امور علمی و فرهنگی است."