چکیده:
آموزش عالی علاوه بر اینکه در زمرة مهم ترین نهادهای انسان ساز و تمدن سـاز اسـت ، طـی دهـه هـای اخیـر همواره به عنوان یکی از پیشران های تولید ثروت و قدرت ملی در نظام اقتصاد جهانی مورد توجه بوده اسـت . بنابراین اثربخشی این نهاد در سطوح تحلیل ملی، فراملی و فروملی قابل بررسی است . پیچیدگیهـای حـاکم بر فضای آموزش عالی و جامعه ای که آن را احاطه کرده ، از یک سو و شکل گیری فضای رقابـت پـذیری میـان موسسات آموزش عالی برای شناخته شدن به عنوان موسسه برتر از سوی دیگر باعث شده اسـت تـداوم بقـا و ارتقای مداوم موسسات آموزشی عالی از منظر رویکردهای آینده نگر و آینـده انـدیش اهمیـت روزافـزون پیـدا کند. تلاش مستمر دانشگاه ها و کشورها برای دستیابی به جایگاه های برتر در رتبه بندیهـای بـین المللـی در حوزه آموزش عالی و به تبع آن جذب دانشجو، استاد و پژوهشگر خـارجی کـه حـائز شـرایط نخبگـی اسـت ، بازتاب فضای رقابتی و حرکت به سمت جامعه دانش مدار است . هرکشوری که سهم بیشتری از افراد بـاهوش و نخبه داشته باشد، سهم بیشتری از قدرت و ثروت را از آن خود خواهد ساخت . بـر همـین اسـاس سـازوکار ارزیابی نهاد آموزش عالی برای احراز رتبه های برتر منطقه ای و جهانی مهم است . ارائه الگوی ارزیـابی، عـلاوه بر بررسی گذشته و حال مستلزم به کارگیری رویکردهـای معطـوف بـه آینـده اسـت . بـه عبـارت روشـن تـر، رویارویی با رویدادها و روندهای ملموس و ناملموس و همچنین عدم قطعیت هایی که نهـاد آمـوزش عـالی را احاطه کرده ، جلوه ای از تلاش آینده نگر است تا از میان طیفی از آینده هـای ناخوشـایند و خوشـایند، آینـده مطلوب آموزش عالی شناسایی و جهت تحقق آن برنامه ریزی و تدبیر لازم اتخاذ شـود. در ایـن مقالـه تـلاش شده است با استفاده از روش پویش محیطی، روندها و رویدادهای جهانی آموزش عـالی و تجربـه کشـورهای منتخب ، رصد و بر اساس نتایج حاصل از آن ، شاخص ها و الگـوی مطلـوب ارزیـابی موسسـات آمـوزش عـالی ایران پیشنهاد شود.
خلاصه ماشینی:
پویش محیطی ارزیابی آموزش عالی در کشورهای منتخب و درس هایی برای ایران محمدرحیم عیوضی ** محمد حسینیمقدم چکیده آموزش عالی علاوه بر اینکه در زمرة مهم ترین نهادهای انسان ساز و تمدن سـاز اسـت ، طـی دهـه هـای اخیـر همواره به عنوان یکی از پیشران های تولید ثروت و قدرت ملی در نظام اقتصاد جهانی مورد توجه بوده اسـت .
تلاش مستمر دانشگاه ها و کشورها برای دستیابی به جایگاه های برتر در رتبه بندیهـای بـین المللـی در حوزه آموزش عالی و به تبع آن جذب دانشجو، استاد و پژوهشگر خـارجی کـه حـائز شـرایط نخبگـی اسـت ، بازتاب فضای رقابتی و حرکت به سمت جامعۀ دانش مدار است .
بـه عبـارت روشـن تـر، رویارویی با رویدادها و روندهای ملموس و ناملموس و همچنین عدم قطعیت هایی که نهـاد آمـوزش عـالی را احاطه کرده ، جلوه ای از تلاش آینده نگر است تا از میان طیفی از آینده هـای ناخوشـایند و خوشـایند، آینـده مطلوب آموزش عالی شناسایی و جهت تحقق آن برنامه ریزی و تدبیر لازم اتخاذ شـود.
از ایـن رو دانشـگاه هـا نیروهای مولد اقتصاد دانش بینان محسوب میشوند و علاوه بر این بخش آموزش عالی در مقایسه با سایر بخش های جامعـه نیـز از نظـر اقتصـادی موفـق تـر بـوده و مزیـت رقـابتی در کشـورهای توسعه یافته و در حال توسعه را تشدید کرده است .
شاخص های مورد نظر این مؤسسه برای ارزیابی آموزش عالی عبـارت اسـت از: طـرح کلـی، مأموریت و اهداف ؛ ساختار و محتوای دوره آموزشی؛ سازمان و امکانـات دوره ؛ آمـوزش و اسـاتید؛ دانشجویان ؛ آزمون ها؛ توسعه و تضمین کیفیت و ارزش افزوده (٢٠٠١ ,Thune).