چکیده:
حماسه عظیم امام حسین (ع) در ادبیات عربی و فارسی، بازتابی بس گسترده دارد. این حماسه به دلیل ماهیت عزت مدار و ظلم ستیز خود، به عنوان الگویی ممتاز در برابر ادیبان و سخنوران قرار گرفت. بسیاری از آن ها با الگوگیری از این حماسه، نوای پایداری، آزادی و بیداری را در جامعه نواختند. می توان این سروده ها را در گستره ادبیات تطبیقی، بررسی و تحلیل کرد تا ضمن نقد، نشانه های پیوند و اختلاف آن ها روشن گردد. در نوشتار حاضر، ضمن تبیین بازتاب حماسه عاشورا در گستره ادبیات تطبیقی، سروده های جواد جمیل و سید حسن حسینی، به عنوان نمایندگان شعر عاشورایی عراق و ایران، مورد تحلیل قرار می گیرد. جمیل، شاعر نام آشنای شعر و ادب امروز عراق، در دفتر شعرش به نام «الحسین لغه ثانیه» (حسین، زبان دوم)، با زبانی نمادین حماسه عاشورا و شخصیت های موجود در آن را به تصویر می کشد. حسینی نیز ضمن بهره گیری فراوان از رمز در مجموعه شعر «گنجشک و جبرئیل»، به بازخوانی این حماسه پرداخته و آن را به حوادث امروز گره می زند. از بررسی حاصل، چنین به نظر می آید که هر دو شاعر در برخی مضامین اشتراک داشته و به دلیل به کارگیری نمادها، گاه شعرشان به ابهام گرایش دارد.
خلاصه ماشینی:
مباحثی همچون ولادت امام عصر (عج)، غیبت، انتظار، بشارت به ظهور منجی آخرالزمان و توصیف ویژگیهای مدینة فاضلة مهدوی، از جمله مضامین مشترک در شعر شاعران مورد بحث است؛ اما موضوعاتی همچون القاب، رجعت و نیز پاسخ به انحرافات در زمینة موضوعات مربوط به مهدویت، در شعر برخی از آنان همچون سید رضا موسوی هندی ملاحظه میگردد.
(همان) این باور قیصر امینپور، سلمان هراتی، موسوی هندی و محسن ابوالحب در مورد حضور امام مهدی (عج) در جامعه، ریشه در فرهنگ غنی شیعه دارد و برگرفته از این سخن پیامبر اکرم (ص) است که میفرمایند: «من و دوازده تن از فرزندانم و تو ای علی بند و قفل زمین هستیم؛ یعنی میخها و کوههای زمین.
/ از پشت لحظهها به درآیید!/ ای روز آفتابی!/ ای مثل چشمهای خدا آبی!/ ای روز آمدن!/ ای مثل روز، آمدنت روشن!/ این روزها که میگذرد، هر روز/ در انتظار آمدنت هستم!/ اما/ با من بگو که آیا، من نیز/ در روزگار آمدنت هستم؟ (امینپور، 1390: 64-65) شاعر با این عبارت و بیان هنری، اعلام میدارد که امام مهدی (عج) خواهند آمد و روز ظهور ایشان روزی خواهد بود که تمام جهان در انتظار آمدن آن به سر میبرند و اما پرسش آرزومندانة شاعر این است که آیا در عصر ظهور امام مهدی (عج) شاعر حضور خواهد داشت؟ شیخ محسن ابوالحب در مورد امام مهدی (عج) اینگونه بشارت میدهد: بشری الإمام العسکریبصاحب الزمان من بالقائم المنتظرساد جمیع البشر (ابوالحب، بیتا: 83) ترجمه: امام حسن عسکری (ع) به وجود امام (عج) که قائم، منتظر و صاحب عصر و زمان است، بشارت داد که بر تمامی بشر سروری دارد.
» (مجلسی، بیتا: 231) سلمان هراتی و قیصر امینپور در اشعار خویش، از هیچکدام از القاب مشهور امام مهدی (عج) استفاده نکردهاند و تنها از تعابیر ادبی مختلف در مورد ایشان یاد میکنند؛ زیرا زبان شعری این دو شاعر از نظر ادبی قویتر از شاعران عرب است.