چکیده:
محصول پسته به عنوان یکی از محصولات پربازده و دارای مقاومت زیاد در برابر خشکی و شوری، نقش قابل توجهی در وضعیت اجتماعی و اقتصادی کشاورزان مناطق خشک و نیمه خشک دارد. دشت مختاران در خراسان جنوبی از جمله مناطقی است که کشت این محصول در آن تمرکز فراوانی یافته است. تحقیق حاضر تلاش داشته تا ضمن پهنهبندی نواحی مستعد کشت پسته با روشهای تصمیمگیری چند شاخصهای AHP و تاپسیس در محیط GIS، مناسبترین متد را از میان آن دو روش شناسایی و معرفی نماید. این پژوهش کاربردی و توصیفی- تحلیلی میباشد که پس از جمعآوری اطلاعات و لایههای مختلف و آمادهسازی آنها، از دو روش نامبرده جهت تعیین نواحی مستعد کشت بهره گرفته شده است. نتایج نشان داد بر اساس روش AHP بخش عمده دشت مختاران برای کشت پسته با محدودیت متوسط، کم و بدون محدودیت هستند اما در روش تاپسیس بیشتر مناطق این دشت با محدودیت متوسط، نسبتا شدید و محدودیت شدید تشخیص داده شدهاند. تطبیق موقعیت جغرافیایی پهنههای تعیین شده از دو روش مزبور نیز موید عدم یکسانی موقعیت این پهنهها به ویژه در نواحی بودن محدودیت برای کشت پسته در دشت مورد مطالعه است. با توجه به این که روش AHP نسبت به روش تاپسیس نواحی بیشتری را مستعد کشت پسته در دشت مختاران معرفی نموده و هم چنین نواحی مستعد معرفی شده در آن، با وضع موجود کشت پسته در این منطقه انطباق بیشتری دارد میتوان گفت از کارآیی بیشتری در راستای مکانیابی نواحی مستعد کشت محصولات کشاورزی برخوردار است.
خلاصه ماشینی:
مقايسه کارآيي روشهاي تصميم گيري چند شاخصه AHP و تاپسيس به منظور تعيين نواحي مستعد کشت محصول پسته در دشت مختاران شهرستان بيرجند در محيط سيستم اطلاعات جغرافيايي دريافت مقاله :٩١/٧/١٩ پذيرش نهايي: ٩٢/٢/٢٢ صفحات:١٥٥-١٣٣ 1 محمود فالسليمان: استاديار جغرافيا و برنامه ريزي روستايي.
از سوي ديگر نيز تکينک تاپسيس توسط افرادي چون زاودسکز٤ (٢٠١٠)، زاري ٥(٢٠١١) و پاکدين اميري و همکاران (١٣٨٧)، در تحقيقات مرتبط با حوزه تصميم گيري به کار گرفته شده است اما عمدتا در حد رتبه بندي شاخص هاي مورد نظر بوده و در محيط GIS يا به بياني ديگر، به منظور پهنه بندي و ارائه نقشه از اين تکنيک کمتر استفاده شده است .
اگر محدوديت هايي نيز براي مساله وجود داشته باشند، با حل مساله برنامه ريزي خطي به اين نحو ميتوان انتخاب را بين گزينه ها انجام داد (شانيان،١٣٨٥،ص٣؛ (Srdjevici,2004,p42 مراحل حل مسئله به کمک تکنيک تاپسيس شامل ٨ گام ميباشد که جهت بهرهگيري از آن بايستي مراحل زير را سپري نمود (٤ p,٢٠١١,Zarei et al؛ طواري و همکاران،١٣٨٧،صص ٧٥- ٧٨؛ ٤٦-٤٣ pp,٢٠١٠,Zavadskas et al): 1 Technique For Order Preferences By Similarty To Ideal Solution )به تصویرصفحه مراجعه شود)گام اول: تشکيل ماتريس دادهها بر اساس m شاخص يا معيار و n گزينه ؛ گام دوم: استانداردسازي دادهها و تشکيل ماتريس استاندارد از طريق رابطه (١)؛ )به تصویرصفحه مراجعه شود) گام سوم: تعيين وزن هر يک از شاخص ها (Wi) بر اساس رابطه هاي (٢) و (٣)، و تشکيل ماتريس موزون )به تصویرصفحه مراجعه شود) گام ششم : محاسبه اندازه فاصله گزينه iام بر اساس نرم اقليدوسي از ايدهآل مثبت و منفي از طريق روابط (٧) و (٨).