چکیده:
«فضیلت های اخلاقی» از اصطلاحات ریشه دار در فلسفه یونان و به معنای کمالاتی وجودی است که درجه انسانیت آدمی را تعیین و مبنایی برای ارزش گذاری رفتارهای او ایجاد می کند. در این پژوهش تلاش شده است، فضیلت های اصلی اخلاقی از نگاه پیشوایان اسلام شناسایی و معرفی شود. بدین منظور، پس از ریشه یابی این اصطلاح و نقد پیروی دانشمندان مسلمان از مبانی یونانی آن، با تحلیل احادیث کتاب کافی مشخص شد فضیلت های اصلی اخلاقی به ترتیب عبارتند از: اسلام، ایمان، تقوا و یقین.
خلاصه ماشینی:
"/> دیدگاه و مبانی فلسفۀ یونان در موضوع فضایل به حدی بر مباحث دانش اخلاق اسلامی تسلط و سیطره یافت که دانشمندان ملتزم به متون دروندینی و متمایل به مشربهای فقهی و حدیثی را نیز ناچار کرد هر جا از اخلاق سخن میگویند، تنها از همین زاویه به نفس انسان بنگرند و در همین چارچوب به تحلیل موضوعات اخلاقی بپردازند؛ از همین رو، وقتی شیخ محمود شبستری در گلشن راز بنا دارد اصول اخلاق را برشمارد، چنین میسراید: اصول خلق نیک آمد عدالت پس از وی حکمت و عفت شجاعت<FootNote No="100" Text=" گلشن راز، ص۸۲ .
البته در همین موضوع خاص نیز بعید است که آن حضرت در صدد حصر مصادیق مکارم بوده باشند، چراکه همچنان میتوان ویژگیهای اخلاقی دیگری را در کنار این عناوین در نظر گرفت؛ همانگونه که بلافاصله در حدیث بعدی همین باب، از همان حضرت حدیثی نقل شده که مطابق آن، ده عنوان دیگر مکارم اخلاق مطرح میشوند: إن الله عزوجل خص رسله بمکارم الأخلاق...
تحلیل این مطلب در نگاه ابتدایی چندان آسان نیست، زیرا به نظر میرسد کار نیک به هر حال مطلوب و پسندیده است و اینکه از چه کسی صادر شده باشد در ارزشمند بودن اصل آن تأثیری ندارد؛ اما با دقت در این مبنا مشخص میشود آنگاه که انسان از فضیلت تسلیم در برابر حق بیبهره بوده و حاضر نباشد آنچه خودش به وضوح، درستی آن را تشخیص میدهد بپذیرد، اساسا تمایل و علاقهای به خوبی و درستی ندارد و انگیزۀ واقعی، که شرط اساسی هر رفتار اخلاقی است، برای او حاصل نمیشود.