چکیده:
مسئله محوری این مقاله بررسی چرایی و چگونگی بازتاب روستا در آثار سینمایی ایران در دهه اول انقلاب است. چارچوب نظری این مقاله بر دو رویکرد کاملا مستقل کارکردگرایانه و انتقادی استوار است. بدین ترتیب که از سویی سینما پدیده ایست با کارکردهای طبیعی برای جامعه - که یکی از آن ها بازنمایی واقعیات است - و از سوی دیگر ابزاری است برای شکل دهی به آرای مردم. روش بررسی روشی ترکیبی است. برای درک ساختار و کارکرد آثار سینمایی از روش تحلیل محتوای کیفی بهره گرفته شده است. به همین منظور آثار سینمایی مرتبط با توجه به کارکردهای آن ها، در قالب پنج کارکرد اقناع و تبلیغ، کارکرد ایجاد نگرش های نو، کارکرد گریزخواهانه، کارکرد جامعه پذیری و کارکرد نشان دادن واقعیت طبقه بندی شده است. همچنین طبقه-بندی مضمونی علی حده ای برای فراهم آوردن استنادات سویه های انتقادی تحلیل صورت گرفته است. نیز از روش اسنادی برای مشخص کردن تغییرات عمده جامعه روستایی و تحولات تاریخی سال های مورد بحث استفاده شده است. در این دوره از تعداد 73 فیلم روستایی، 23 فیلم با کارکرد گریزخواهی، 27 فیلم با کارکرد اقناع و تبلیغ و ایجاد نگرش های نو، 7 فیلم با کارکرد جامعه پذیری و 16 فیلم با کارکرد نشان دادن واقعیت ساخته شده است. در نهایت این که هم تحلیل کارکردگرایانه فیلم های این دوره با رویکرد پوزیتیویستی و هم تحلیل محتوای انتقادی آثار با استفاده از رویکردهای شکل دهی و نظریه های انتقادی هر کدام به شکل ملموسی نتایج حاصل از توصیف و تحلیل یکدیگر را تایید می کنند. سینمای این دوره در مقیاسی گسترده و انکارنشدنی سینمایی مبتنی بر کارکردهای مفید و هماهنگ با سیاست های دولت در آن دوره است. کارکرد نشان دادن واقعیت تنها در دوره ای که به نظر می رسد جامعه به نوعی ثبات سیاسی و اجتماعی رسیده است سر بر می آورد
خلاصه ماشینی:
بدین منظور در بخش روش تحقیق هم تلاش شده است تا با عنایت به هر دو ســنت نظری به کار گرفته شده ، ضمن ارائه دو نوع طبقه بندی مختلف تصویر کاملی از سینمای روستایی و نیز رابطه دو سویه ی این هنر با تغییرات اجتماعی در جامعه روستایی ایران حد فاصل انقلاب اسلامی سال ٥٧ تا پایان جنگ هشت ساله ارائه گردد.
برای تشخیص فیلم هایی که کارکردشان اقناع ، تبلیغ یا ایجاد نگرش های جدید است نیز نشانه های روشنی در فیلم های روستایی وجود دارد، که ملاک تشخیص ما را تشکیل می دهند: تقبیح دوره شاهنشاهی و انتقاد از نظام ارباب رعیتی ، تبلیغ جنگ و جبهه ، درگیری نیروهای انتظامی و مردم با گروه های ضد انقلاب ، سازندگی در روستاها، و قس علی هذا.
ب - بررسی انتقادی محتوای سینمای روستایی برای فهم بهتر رابطه تغییرات اجتماعی با محتوای ســینمای هر دوره بر اســاس نظریه های شــکل دهی و صنعت فرهنگ لازم اســت تا مضامین عمده و رایج ترین موضوعات مطرح شده در فیلم های هر دوره با استفاده از روش تحلیل محتوای کیفی و نشانه شناسی ساختاری ، مورد کند و کاو قرار گیرند.
پیروزی انقلاب اسلامی در سال ١٣٥٧، غائله کردستان و درگیری با گروهکهای ضدانقلاب و به دنبال آن جنگ تحمیلی هشت ساله عمده ترین حوادثی هستند که در دوره مورد مطالعه در جامعه ایران به وقوع پیوسته و در سینمای روستایی بازتاب یافته و کارکرد فیلم های سینمایی از یک سو و مضامین و محتوای آنها را از سوی دیگر تحت تاثیر قرار داده است .