چکیده:
بدون شک توازن و ساختار قدرت در حوزه عربی- اسلامی خاورمیانه و شمال آفریقا به نحوی است که هرگونه تغییر و تحول ساختاری در آن ضمن تاثیرات گسترده درون حوزه ای سبب لرزشهای ژئوپلیتیکی نوینی در سطوح مختلف بین المللی می گردد. با اوجگیری تدریجی قیامهای مردمی در این حوزه و سقوط زود هنگام برخی از حاکمیتهای دیکتاتوری، ضمن متزلزل شدن کرسیهای قدرت در سایر دول عربی و استمرار و گسترش تغییر و تحولات در خاورمیانه و شمال آفریقا که سبب تضعیف شدید جایگاه و عمق استراتژیک اسرائیل (رژیم اشغالگر قدس) گردیده است، شرایط کنونی حاکی از اضطراب و دگرگونیهای گسترده در نگرشهای استراتژیکی قدرتهای ذی نفوذ نسبت به روند و چشم انداز تحولات مذکور است که عمدتا مشتمل بر دو موضوع بیداری اسلامی با همراهی موجی از مطالبات جوانان عرب و نیز دگرگونی در سازندهای ژئوپلیتیکی نظام منطقه ای می باشد. بویژه آنکه پیش بینی نوعی از بازساخت اجتماعی دگرگون یافته و یک نوزایی اجتماعی مبتنی بر ملی گرایی نوین با حضور موثرتر مردم در عرصه های گوناگون این جوامع نیز دور از انتظار نمی باشد. اما با توجه به اینکه در این کشورها خیزشهای مردمی با مشارکت عملی طیف ها و سطوح مختلف داخلی و خارجی صورت گرفته است، این موضوع قابل تامل است که مطالبات عمومی نیز در این شرایط جدید بسیار متنوع و متعدد بوده و چشم انداز الگوی سیاسی- حاکمیتی قابل تصور در این کشورها نیز با تاکید بر نگرشهای معتدل اسلامی، عملا می تواند تلفیقی از مبانی اسلامی و ارزشی همراه با فضای باز سیاسی و اجتماعی مورد مطالبه نسلهای جوان باشد. روند و نتایج انتخابات گوناگون بخصوص در دو کشورتونس و مصرهم حکایتی از توجه نسبی مردم به کارکرد علائق اسلامی در سیر حاکمیتهای نوین دارد. با این حال برای این حوزه پیش بینی هر گونه تغییراساسی و کوتاه مدت در جهت تحول در وضعیت فوق الذکر، بسیار دشوار است. زیرا قدرتهای غربی در بازبینی های استراتژیکی از حضور موثرتر منطقه ای خود، با تلاش مستمر برای ممانعت از هر گونه حرکت این کشورها به سمت انسجام ملی، عملا به دنبال حفظ ساختارهای متعارض اجتماعی در این جوامع و نیز تداوم اختلافات قومی و مذهبی در جهتگیری های نوین تحولات حوزه عربی اسلامی خاورمیانه و شمال آفریقا می باشند. موضوعات مورد اشاره در بالا خشی از مسائل مورد بحث در این مقاله است که با هدف کنکاش در علل و نتایج تحولات حوزه عربی- اسلامی خاورمیانه و شمال آفریقا با رویکردی استراتژیکی و بر محور مبانی ژئوپلیتیکی موردتحلیل و بررسی قرار گرفته است.
The balance and structure of power in Arabic-Islamic domain of the Middle East and North Africa is in a way that any kind of change or evolution causes new geopolitical changes at different international levels along with international changes. With culminating protests and falling dictatorships in this domain، along with destabilized powers and prolongation of changes in the Middle East and North Africa which resulted in the attenuation of strategic position of Israel، current situations are clear manifestations of extensive changes in strategic attitudes of powers toward mentioned approaches which consists mostly of two major subjects ، namely Islamic awareness along with youth claims and uprisings in the developers of geopolitics of regional government. Especially، predicting a kind of deconstructed social reconstruction and social construction based on modern nationalism with the important attendance of people in different arenas is not far from expectation، but considering the uprisings at internal and external levels، one can think of these claims as diverse and different and Islamic-governance prospects with emphasis on mild Islamic attitudes can be thought combination of Islamic fundamentals and a value along with a free political and social arena which is claimed by the young. The process and result of election in two countries، namely Tunisia and Egypt، has the account of the partial attention of people toward the function of Islamic interests in the evolution of new governments. However، predicting any kind of fundamental and short-term change in the direction of transformation in the above mentioned situation is difficult because western powers، in their strategic evaluation of their effective regional attendance with continued effort for preventing attempts in deconstructing their national cohesion by others، are seeking for the maintenance of conflicting social structures in societies، and they try to maintain religious conflicts in the modern Islamic-Arabic change preferences of the Middle East and south Africa. The above mentioned issues are some of the parts of the content of this article which are analyzed with the aim of investigating the reasons and results of Islamic-Arabic evolution in the Middle East and South Africa based on strategic approach and fundamentals of geopolitics.
خلاصه ماشینی:
با اوجگيري تدريجي قيامهاي مردمي در اين حوزه و سقوط زود هنگام برخي از حاکميتهاي ديکتاتوري، ضمن متزلزل شدن کرسيهاي قدرت در ساير دول عربي و استمرار و گسترش تغيير و تحولات در خاورميانه و شمال آفريقا که سبب تضعيف شديد جايگاه و عمق استراتژيک اسرائيل (رژيم اشغالگر قدس) گرديده است ، شرايط کنوني حاکي از اضطراب و دگرگونيهاي گسترده در نگرشهاي استراتژيکي قدرتهاي ذينفوذ نسبت به روند و چشم انداز تحولات مذکور است که عمدتا مشتمل بر دو موضوع بيداري اسلامي با همراهي موجي از مطالبات جوانان عرب و نيز دگرگوني در سازندهاي ژئوپليتيکي نظام منطقه اي مي باشد.
براين اساس در چنين شرايطي و بـويژه بـراي تبيـين دقيـق تـر علائق ژئوپليتيکي و سطوح مداخلات قدرتهاي ذينفع در فرآينـد تحـولات جديـد در حـوزه عربي اسلامي خاورميانه و شمال آفريقا، مي توان از قواعـد سـطح بنـدي فضـاها بـه شـرح ذيـل استفاده نمود: الف - سطح محلي يا مرکز بحران: در مرکز ايـن بحـران ضـمن مسـاله ريشـه دار و تـاريخي منازعه عربي - اسرائيلي که در دهه هاي اخير همواره موضوع فلسطين را هماننـد اسـتخوان لاي زخم در درون خود به همراه داشته است ، کشورهاي درگير در تحولات مذکور علاوه بر تونس ، مصر، ليبي ، يمن ، بحرين ، سوريه و اردن، چشم انداز کلي اوضاع در اين حوزه به نحوي است که دامنه بحران و تسري آن مي تواند ساير کشورهاي اسلامي و عربي را هم با شـدت و ضـعفهاي متفاوتي در برگيرد.