چکیده:
در مــورد بســیاری از رجال عصر مشــروطه و نقــش آنها در تحــولات مربوط به آن دوره ، پژوهش های عالمانه ای صورت گرفته اما در عین حال به برخی شخصیت ها التفات چندانی نشــده اســت و آثار و نوشته ای که در شــان و منزلت آنها باشد، به رشته نگارش درنیامده اســت . از جمله این شــخصیت ها ابوالحسن خان معاضدالسلطنه است که به رغم تلاش های مجدانه اش در مبارزه علیه اســتبداد حکام قاجار و همچنین ســلطه دو کشــور استعماری وقت ، روس و انگلیس کمتر مورد توجه و عنایت محققان و اصحاب قلم قرار گرفته است . در نوشــتار حاضر ســعی خواهد شــد با اتکا به منابع و مآخذ متقن تاریخی ، بخشــی از فعالیت های سیاســی و فرهنگی وی و ارتباط مستمر او با برخی از انجمن ها و کانون های آزادی خواهی مورد بررسی و تحلیل قرار گیرد.
خلاصه ماشینی:
نمود، نوعی احساس آزادیخواهی در وی پیدا شده و درصدد رسیدن به اهداف سیاسی و اجتماعی خود برآمده و در جریان به توپ بسته شدن مجلس در کنار روشنفکران و مشروطه طلبان قرار گرفته و با آنان همکاری نمود و حتی هزینه ایرانیان مقیم پاریس را پرداخت می کرد و با کمک روشنفکران مقیم پاریس در انجمن ایرانیان و چند مرکز دیگر شــرکت داشــت و همچنین اقدام به انتشار روزنامه صوراسرافیل نمود که شماره های آن به شهرهای مهم اروپا و ایران ارسال می شد.
»١٤ مهدی ملک زاده در کتاب تاریخ انقلاب مشروطیت ایرانی ، در توصیف ماهیت و عملکرد کمیته انقلاب که معاضدالســلطنه از اعضای آن بود، می نویســد: «ســران آزادیخواه در برابر استبداد محمدعلی شاه ، چاره را در دست گرفتن زمام انقلاب و به وجود آوردن یک قدرت ملی و تهییج افکار عمومی و قیام اجتماعی دانسته و برای رهبران انقلاب یک کمیته سری به نام کمیته انقلاب از مهم ترین و فداکارترین افکار آزادی خواه تاســیس نمودند و به کارهایی دست زدند و حوادث و وقایعی ایجاد کردند.
٨- همان ، صص ٦٢٩-٦٢٨؛ عبدالحسین علوی مولف کتاب رجال عصر مشروطیت که آن را در روزگار اقامت در برلین به رشته نگارش درآورده است ،به عکس این مسئله را رد و اظهار کرده است که معاضدالسلطنه در درگیری های به وجود آمده بین مسلمانان و ارامنه ، از ارامنه و روس ها حمایت کرده است که به نظر نمی رسد نظر صائبی بوده باشد برای اطلاع بیشتر ر.