چکیده:
از کودکی به شکلهای مختلف در متون عرفانی یاد شده است . گروهی از عارفان کوشیده اند تـا صفات مثبت دوران کودکی را در سالکان زنده کنند و از رفتار و کردار دوران کودکی ، الگـویی برای سیر و سلوک عارفانه بسازند. آنان تلاش کرده اند تا نشان دهند که سـالک واقعـی کسـی است که با مـرگ اختیـاری تولـدی دوبـاره مـی یابـد و فطـرت پـاک، حقیقـت جـو، خلـاق و خودانگیخته کودکی را در خود احیـا مـی کنـد. در ایـن مقالـه سـعی شـده اسـت بـا رویکـرد روانشناختی و با استفاده از روش توصیفی ـ تحلیلی ، همانندی بینشی ، رفتاری و زبانی عارف و کودک توضیح داده شود تا علل استفادة عارفان از استعارةکودکی بـرای الگوسـازی در سـیر و سلوک عرفانی روشن گردد. غلبه شناخت شـهودی و واقعـه گرایـی از مهمتـرین هماننـدیهای بینشی ، و گرایش به تسلیم ، خودانگیختگی ، وابستگی ، حیرت زدگـی از مهمتـرین هماننـدیهای رفتاری ، و استفاده از زبان تصویری و نمادین از همانندیهای زبانی کودک و عارف است که در این نوشتار تبیین می شود.
خلاصه ماشینی:
و می کوشد با استفاده از روش توصیفی ـ تحلیلی و با بهـره گیـری از دیـدگاه ژان پیاژه و شارحان افکار او در حوزة روانشناسی کودک و نیز یافته هـای پژوهشـگران در زمینه های معرفت شناسی و هستی شناسی عرفان و نیز آموزه ها و تجربه هایی که خود عرفا گزارش کرده اند، وجوه مشترک فکری و رفتاری و عاطفی و ابعاد بینشی و منشـی میان کودک و عارف را نشان دهد و چگونگی کاربرد زبان را از سوی آنـان را بررسـی کند.
بر این اساس کودک برای شناخت تا هفت سالگی متکی بـه تجربیـات و ادراکـات حسی و تفکر شهودی باقی می ماند، تکیه گاه عارف نیـز در کسـب معرفـت و شـناخت حقایق هستی بر معرفت شهودی است .
در این حالت ابزار زبان از میان برداشته می شود تا سالک بدون واسطه و مانع به سوی مرحلۀ همدلی و یگانگی گام بردارد: حرف چـه بـود تـا تـو اندیشـی از آن حرف چه بود خـار دیـوار رزان حرف و صوت و گفت را بر هـم زنـم تا که بی این هر سه با تو دم زنم (مولوی ،١٣٦٨: ١/ ١٠٦) اما وقتی یگانگی محض خودمداری دورة حسی و حرکتی از بین مـی رود و کـودک تمایز میان خود و جهان را مشاهده می کند و از جهان فاصله می گیـرد بـرای شناسـایی جهان و نامگذاری پدیده های آن خود را نیازمند واسـطۀ زبـان مـی بینـد.
زبان شاعرانه ؛ زبانی که هنوز جنبۀ انتزاعی نیافته و حالت قراردادی بـه خـود نگرفته است ؛ تنها این نوع زبان اسـت کـه مـی توانـد گزارشـگر تجربیـات شخصـی و شهودهای عرفانی و ادراکات فیزیونومی عارف باشد.