چکیده:
آسیب شناسی نظام مالیاتی کشور در چارچوب ارکان سه گانه آن نشان دهنده نقاط ضعف هر یک از ارکان می باشد و این نقاط ضعف از علل ناکارامدی نظام مالیاتی می باشند. در ارتباط با رکن قوانین و مقررات مالیاتی می توان نقاط ضعفی از جمله پیچید گی و عدم جامعیت، وجود معافیت های کلی، گسترده و در عین حال ناکارامد، ضعف در ضمانت های اجرایی و محدودیت در پایه های مالیاتی را احصاء نمود. در خصوص سازمان اجرایی یا دستگاه مالیـات ستان به عنوان مجری قوانین و مقررات مالیاتی نیز می توان به نقاط ضـعفی هـمانند ضعف در زیرساخـت های فناوری اطلاعات و به تبع آن عدم به کارگیری گسترده از فناوری اطلاعات در انجام امور، عدم وجود و بهره مندی از پایگاه جامع اطلاعات مودیان، عدم ارتباط اطلاعاتی و آماری میان تشکیلات اجرایی، ساختار تشکیلات اجرایی گسترده مبتنی بر الگوی پیمانه ای و فرایندهای ناکارامد مالیاتی را ذکر نمود. در ارتباط با مودیان مالیاتی که در واقع همان مخاطبان دستگاه مالیات ستان می باشند بررسی ها نشان از وضعیت نامطلوب تمکین مالیاتی به ویژه تمکین داوطلبانه آحاد مردم کشور نسبت به نظام مالیاتی دارد که ریشه آن علاوه بر نواقص موجود در 2 رکن دیگر تا حدود زیادی در فرهنگ جامعه نهفته است. برایند ناکارامدی ارکان سه گانه نظام مالیاتی منجر به بروز مشکلات و چالش هایی برای این نظام گردیده که تداوم آنها در سالیان متمادی آنها را به ویژگی ها و مشخصات نظام مالیاتی کشور تبدیل نموده است که از جمله آنها می توان به نسبت پایین مالیات ها به تولید ناخالص داخلی، سهم پایین مالیات ها در منابع عمومی دولت، سهم پایین مالیات ها در تامین هزینه های جاری دولت، هزینه های بالای وصول مالیات، تمکین نامناسب مالیاتی آحاد جامعه، عدم تنوع پایه های مالیاتی و ترکیب نامناسب درآمدهای مالیاتی، روش سنتی تشخیص و وصول مالیات، معافیت های مالیاتی گسترده و ناکارامد، وجود وقفه های مالیاتی و ضعف نظام اطلاعات مالیاتی اشاره نمود.
A pathological examination of Iran’s tax system in a framework guided by its three pillars indicates systematic flaws in all these pillars and furthermore argues the inefficiency of the tax system. Inefficiencies in rules and regulations include complexity and incomprehensiveness، lavish and inefficient tax exemptions، inefficient necessary enforcements in execution of law، and limited tax base. Tax collector organizations flaws include weaknesses in the information infrastructures، and consequently، its limited utilization، the absence of comprehensive data base of tax payers، lack of informational and statistical relations among executive bodies، organization-wide performance-based model of modularity and inefficient taxation processes. According to our investigations in the taxpayers’ side، there are flows such as inappropriate conditions of taxpayer compliance especially by the general public which is mainly rooted in flaws in other two pillars and social culture of them. Overall flaws of the three pillars of tax system had brought about challenges and issues for the system and had turned into the tax system specifications. Some of these challenges are lower tax to GDP ratio، lower share of tax in government income، lower share of tax in government current expenditure، higher costs of tax collection، inappropriate compliance with tax rules by the public، undiversified nature of tax bases and inappropriate tax revenue composition، traditional and outdated tax levy practices، lavish and inefficient tax exemptions، lags in tax collection and flawed tax information system.