چکیده:
این مقاله سعی بر آن دارد وقایع و حوادث پس از شهادت حضرت رضا و مراسم تشییع و تدفین آن حضرت را در توس، از طریق بررسی متون تاریخی و حدیثی به تصویر کشد و به نقش مامون و شرکت و مدیریت وی بر تمام مراحل مراسم تشییع آن حضرت اشاره کند. همچنین برگزاری باشکوه مراسم با حضور قشرهای مختلف مردم و از جمله زنان و سرانجام تدفین ایشان در سمت قبله قبر هارون را با جزئیات اتفاقاتی که رخ داده، از زبان راویان مختلف این خبر، از جمله اباصلت هروی، محمد بن جهم، یاسر خادم و دیگران بیان کند. در پایان تجزیه و تحلیل اخبار وارده در این خصوص و یک جمع بندی از آراء و نظریات مختلف ارائه شده است.
This article tries to portray the events and incidents of Imam al-Riḍā (A.S.)‘s martyrdom and the funeral and burial ceremonies of his holiness in Tūs through historical and ḥadīth texts and to touch upon the Ma’mūn’s role and his participation and management in all the stages of his holiness’ funeral. Furthermore، it is intended to describe the magnificent execution of the ceremonies with the presence of people from different walks of life، including women، and finally his burial on the qibla side of Hārūn’s grave along with the details of the happenings taken place as related by various narrators of this tradition، including Abāṣalt Hiravī، Muḥmmad b. Jahm، Yāsir Khādim، and others. In conclusion، an analysis of the related traditions and a summing up of the various opinions and views is presented in this regard.
خلاصه ماشینی:
همچنین برگزاری باشکوه مراسم با حضور قشرهای مختلف مردم و از جمله زنان و سرانجام تدفین ایشان در سمت قبلۀ قبر هارون را با جزئیات اتفاقاتی که رخ داده، از زبان راویان مختلف این خبر، از جمله اباصلت هروی، محمد بن جهم، یاسر خادم و دیگران بیان کند.
همانطور که درباره جزئیات نحوۀ شهادت حضرت رضا( در بین منابع اختلاف نظر وجود دارد، در خصوص جزئیات و حواشی مراسم تشییع و تدفین بدن مطهر آن امام نیز اخبار و روایات متعدد و گاه متناقضی وجود دارد، که نظر واحدی را به خواننده ارائه نمیکند.
» پس از وی، مورخان دیگر همچون محمد بن جریر طبری (22۴_ 310ق)، ابوالحسن علی مسعودی (283 _ 3۴۶ق)، ابن جوزی (م ۵97ق)، ابناثیر (۵۵۵ _ ۶30ق)، عمادالدین اسماعیل ابیالفدا (م 73۴ق) و ابنکثیر (م 77۴ق) بر این مطلب تأکید دارند که پس از شهادت حضرت رضا( مأمون خود بر جنازۀ آن حضرت( نماز خواند و سپس دستور داد او را در کنار قبر پدرش هارون دفن کنند.
طبری، محمد بن جریر، تاریخ الامم و الملوک، ج7، 1۵0؛ مسعودی، علی بن حسین، مروج الذهب (ترجمه)، ج2، ص۴۴2؛ ابن جوزی، عبدالرحمان بن علی، تذکرة الخواص، ج10، ص 11۵؛ ابن اثیر، عزالدین علی، الکامل فی التاریخ، ج۴، ص 178؛ ابی الفداء، عمادالدین اسماعیل، المختصر فی اخبار البشر، ج2، ص 23؛ ابن کثیر دمشقی، ابیالفداء حافظ، البدایة و النهایة، ج10، ص 2۶۴.
پس از آن اباصلت که از قبل توسط امام برای تدفین آن حضرت توجیه شده بود، دست به کار شد و ایشان را در سمت قبلۀ قبر هارون دفن کرد و مراجعت نمود.