چکیده:
برخی منتقدان، قرآن کریم را به منزله متنی مقدس مطالعه می کنند که به خشونت ورزی امر می کند. در مقابل، پژوهش حاضر بر محتوایی قرآنی متمرکز شده است که با نفی خشونت، به ویژه در مقام تحریم خشونت مستقیم ارتباط می یابد. شواهد قرآنی مطالعه شده در این جستار عبارت اند از: نفی قتل نفس، نفی کشتار انبیا، نفی خشونت فرعونی، و نفی قتل اولاد. مطابق با گونه ای مشخص از نوع شناسی خشونت، روشن خواهد شد که چنان مصادیقی از خشونت مستقیم که در قرآن کریم تحریم شده است، در واقع، می تواند نیازهای اساسی انسان به بهروزی، معنا و هویت و نیز آزادی و حریت را با چالش مواجه سازد. با توجه به شواهد قرآنی می توان دریافت که آنچه خداوند متعال در موضوعات چهارگانه فوق طرد و نفی کرده است، صرفا خدشه دار ساختن مسئله بقا و محروم ساختن انسان ها از نیاز اساسی شان به حیات نیست. بر خلاف دیدگاه منتقدان مذکور، قرآن کریم علاوه بر تحریم خشونت مستقیم در سطح ظاهر ـ یعنی ستاندن جان سایر انسان هاـ در حقیقت، ابعاد مختلف آن را نیز در نظر داشته است؛ از توجه به حق بقا و حیات انسان در سطح آشکار تا نیازهایی چون بهروزی، بهره مندی از معنا و هویت و نیز آزادی. به علاوه، اهتمام قرآن کریم به تحریم خشونت که با پنداشت تولید صلح منفی ارتباط می یابد نیز قابل توجه است.
خلاصه ماشینی:
به عـلاوه ، «خشونت فرهنگی »٢ به منزلـۀ فراینـدی تعریـف مـی گـردد کـه طـی آن ، جنبـه هـایی از فرهنگ (که به تعبیر گالتونگ ، ساحت نمادین وجود انسان و اجتماع است ) نظیر دیـن ، ایدئولوژی ، زبان ، هنر و حتی علومی همچون فلسفه ، منطـق و حـساب ، بـه گونـه ای در معرض بهره برداری گروه های خاص انسانی قرار می گیرد تا خشونت فیزیکی مستقیم یـا غیر مستقیم ساختاری را توجیه نماید و به آن مشروعیت ببخشد (١٩٩٠ ,Galtung).
محققانی دیگر آیۀ مذکور را مبنایی قرآنی برای اصل «قداست حیات »١ می دانند و بر همین اساس معتقدند که در قرآن کریم قتل حتی یک فرد انسانی نیز نکوهش شده اسـت و برابـر بـا خـشونت علیـه تمام بشریت است (١٦-١٥ :١٩٩٣ ,Satha-Anand ;٢٣٧ & ٢٠٩ :٢٠٠٦ ,Dermant): )من أجل ذلککتبناعبنی إسرائیل أنه من قتل نفسابغیرنفس أوفسادفی الأرض فکأنمـاقتـل النـاس جمیعـا ومــن أحیاهــافکأنمــاأحیــاالنــاس جمیعــاولقــدجــاءهمرســلنابالبینــات ثم إنکثــیرامــهمبعــدذلــک فی الأرض لمسرفون ( (مائده / ٣٢)؛ به این جهت بر بنی اسرائیل مقرر داشتیم کـه هـر کـس کـسی را جز به قصاص قتل یا به جزای فساد در روی زمین بکشد مانند این است که همۀ مردم را کشته باشد و هر کس کسی را زنده بدارد مانند این اسـت کـه همـۀ مـردم را زنـده داشته باشد و پیامبران ما معجزاتی برای آنان آوردند .
Kitts, Princeton Readings in Religion and Violence, Princeton, New Jersey, Princeton University Press, 2011.