چکیده:
مساکن روستایی در ایران به لحاظ الگوی ساخت در مرحله گذار از الگوی سنتی به الگوی جدید و مدرن قرار دارد. الگوی جدید ساخت وساز مسکن روستایی غالبا برگرفته از الگوی مساکن شهری است که در آن به نوعی سیمای شهر تداعی می-شود. طرح بهسازی مسکن روستایی در کشور که به طور جد توسط بنیاد مسکن انقلاب اسلامی پیگیری و اجرا می شود، یکی از عوامل تحول ساز و دگرگون کننده الگوی مسکن روستایی از سنتی به مدرن است. این در حالی است که مسکن در روستاها تنها به عنوان فضای زیستن نبوده و از کارکرد چندگانه ای برخوردار است. در مقاله حاضر سعی شده است تا در چارچوب توسعه پایدار با رویکردی آسیب شناسانه به ارزیابی الگوی جدید ساخت مساکن روستایی در دهستان شوسف به کمک تجارب جامعه محلی پرداخته شود. این تحقیق دارای ماهیتی کیفی است. داده ها از مطالعات اسنادی و میدانی گردآوری شده است. در روش میدانی از مشاهده مستقیم و تکنیک مصاحبه نیمه ساختار یافته استفاده شد. داده ها در چارچوب نظریه زمینه ای مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است. نتایج نشان داد الگوی جدید ساخت مسکن روستایی با آسیب هایی هم چون ناهنجاری های کالبدی و فیزیکی، دگرش کارکردی مسکن و سایش زمینه های رشد اقتصاد خانوار، چالش انرژی و دست اندازی به طبیعت و تخریب آن، برهم زنندگی فضای اجتماعی – فرهنگی و القای ناکارآمدی سکونتگاه های روستایی همراه بوده است. در نهایت می توان گفت این الگوی جدید به دلیل گسستگی پیوند آن با شرایط و محیط روستایی، در فرآیند استیلای توسعه پایدار روستایی خلل اساسی وارد ساخته است.
خلاصه ماشینی:
"جدول 1- مفاهیم و مقولههای حاصله در زمینه آسیبشناسی الگوی جدید ساختوساز مساکن روستایی مفاهیم مقولهها کاهش شدید سطح زیربنای مسکن ناهنجاری کالبدی کاهش تعداد اتاقهای هر واحد مسکونی در روستا حذف انباریهای مورد نیاز خانوار روستایی اعم از انباری غلات، کاه، وسایل و ادوات کشاورزی کوچک شدن مساحت اتاقها محروم ساختن خانوارها از فضای پذیرایی مجزا ایجاد و دامن زدن بر بدهکاری خانوارهای روستایی در قبال نوسازی و بهسازی الگوی ساخت مسکن دگرش کارکردی مسکن و سایش زمینههای رشد اقتصاد خانوار دوری از دام و احشام و به تبع بروز دلهره همیشگی در خصوص وضعیت دامها ضررهای مالی ناشی از دوری دام و احشام از محیط مسکونی محدودیت در برپایی برخی فعالیتهای اقتصادی گذشته که در محیط منزل مرسوم بوده نظیر قالیبافی و جاجیم بافی Grounded Theory سرمایهبری بیشتر مسکن با الگوی جدید در قیاس با الگوی قدیمی از خانوارها به جهت استفاده از مصالح ساختمانیای که عمدتا در شهر موجود بوده محدودیت در بهکارگیری کارگران زراعی غیربومی روستا در فصول کاشت و برداشت سرد بودن خانه در فصل زمستان و گرم بودن در تابستان که نیاز انرژی را افزایش داده چالش انرژی و دستاندازی به طبیعت و تخریب آن اجبار به بوته کنی از مراتع (گاها قرق) جهت تأمین نیاز سوختی و گرمایش عدم برخورداری الگوی جدید ساخت و ساز مسکن از پیوند مناسب با برخی شرایط و مخاطرات طبیعی رایج در روستاها نظیر بادهای 120 روزه سیستان عدم انطباق طراحی برخی عناصر داخلی مسکن با باورها و اعتقادات محلی به ویژه در خصوص زن در منزل برهم زنندگی فضای اجتماعی - فرهنگی ایجاد محدودیت در مهمانداری به سبک و شیوه مرسوم و به تبع ایجاد احساس نارضایتی هر خانوار از خصلت مهمانپذیری خود محدودیت در تأمین رفاه و سکونت خانوارهای گسترده در درون یک واحد مسکونی کاهش زمینه و بستر مشارکتجویی و همگراییهای رایج در میان روستائیان به ویژه در امور مربوط به نگهداری مسکن درگیر نمودن روستائیان با نظام گسترده بوروکراتیک اداری و ایجاد نارضایتی از سیستم حاکمیتی ایجاد موانع اداری و نهادی بر سر راه گسترش فیزیکی مسکن دسترسی نامناسب و بسیار محدود به مصالح ساختمانی در مرحله نگهداری یا گسترش فیزیکی مسکن در آینده و دامن زدن به وابستگی به مراکز شهری القای ناکارآمدی سکونتگاه منبع: یافتههای میدانی تحقیق،1392 اول: ناهنجاری کالبدی در نمونههای مورد بررسی، یافتهها نشان داد که عمده مساحت مساکن روستایی در الگوی جدید ساخت در حدود 70 تا 150 متر بوده است که طبق اظهار اهالی میزان زیربنا نسبت به مسکن قدیمی آنان کاهش چشمگیری داشته است."